σε συνεργασία με τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας
Επιμέλεια: Ηλίας Νικολακόπουλος
Μουσική επιμέλεια: Θανάσης Μήνας
Οργάνωση παραγωγής: Ιωάννα Βόγλη, Χρήστος Τριανταφύλλου
Από την Κυριακή 21 Οκτωβρίου και κάθε Κυριακή 13:00 - 14:00 το μεσημέρι Στο Κόκκινο 105,5
Πως ξαναδιαβάζουμε το παρελθόν την εποχή της κρίσης; Πως επιστρέφουμε στα ορόσημα με τα οποία οι άνθρωποι σημάδεψαν την ιστορική διαδρομή τους, την ώρα που ένας ολόκληρος κόσμος αλλάζει;
Πως ξαναβλέπουμε τους μύθους και τις πραγματικότητες του χθες με βάση τις νέες βεβαιότητες του σήμερα;
Η Ιστορία στο Κόκκινο επιθυμεί να συνομιλήσει για το χθες με σύγχρονους επιστήμονες και νέες οπτικές. Εστιασμένη κατά κύριο λόγο στον ταραγμένο 20ό αιώνα, την εποχή των άκρων και με αφορμή σημαντικές ιστορικές επετείους επιχειρεί να αναδείξει μια σειρά από άξονες που διέτρεξαν την πρόσφατη ελληνική ιστορία: από το κίνημα στο Γουδί έως και τη Μεταπολίτευση, από τη σταφιδική κρίση των αρχών του αιώνα έως το επισιτιστικό πρόγραμμα του ΕΑΜ, από το δημοτικιστικό κίνημα στην καθιέρωση του μονοτονικού. Ο στόχος είναι να μιλήσουμε για το παρελθόν ξεφεύγοντας από στερεότυπες εικόνες και έτοιμα σχήματα, να επεξεργαστούμε το παρελθόν ώστε να κατανοήσουμε το σήμερα. Η διαδρομή αυτή θα γίνει με τη συνεργασία των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, τόσο στην επιλογή των θεματικών και των συνομιλητών, όσο και με τη χρήση των μοναδικών αρχειακών και έντυπων συλλογών τους για τον 20ό αιώνα.
28η εκπομπή
Κυριακή 14 Ιουλίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Η γένεση μιας νεοελληνικής επαρχίας ή η προσπάθεια ενσωμάτωσης της Θράκης δυτικά του Έβρου
Συζητούν ο Κωστής Καρπόζηλος και ο Βασίλης Κουτσούκος
Η παρουσία του προσφυγικού πληθυσμού στη μεσοπολεμική Ελλάδα και η προσπάθεια εγκατάστασης και αποκατάστασής του αποτέλεσε μια πρώτης τάξης συνθήκη για την πληθυσμιακή, λειτουργική και χωρική ενσωμάτωση των Νέων Χωρών. Υπό αυτό το πρίσμα, ο Κωστής Καρπόζηλος και ο ιστορικός Βασίλης Κουτσούκος συζητούν για τη γένεση/δημιουργία της θρακικής επαρχίας, μιας επαρχίας που μέχρι πρόσφατα διεκδικούταν από τα γειτονικά της κράτη. Θεωρητικά, η εν λόγω διαδικασία ενσωμάτωσης (εντός μιας δεκαετίας) ικανοποίησε με σχετική επιτυχία αρκετούς από τους στόχους που η ίδια είχε θέσει. Πρακτικά, όμως η παρουσία των μη-ανταλλάξιμων μουσουλμάνων και οι ενέργειες διαχείρισής τους αμφισβήτησαν ξεκάθαρα την ενσωμάτωση της Θράκης δυτικά του Έβρου στην ελληνική επικράτεια ακόμη και μεταπολεμικά.
27η εκπομπή
Κυριακή 30 Ιουνίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
«Ανεπιθύμητο παρελθόν»: η ιστορία των φακέλων κοινωνικών φρονημάτων τον 20ό αιώνα και η καταστροφή τους τον Αύγουστο του 1989
Συζητούν ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης και ο Στρατής Μπουρνάζος
Ο Στρατής Μπουρνάζος συζητά με τον Βαγγέλη Καραμανωλάκη για τους φακέλους κοινωνικών φρονημάτων στην Ελλάδα και την καταστροφή τους, με αφετηρία τη μελέτη του δεύτερου «Ανεπιθύμητο παρελθόν», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Θεμέλιο, στη σειρά «Ιστορική Βιβλιοθήκη». Οι φάκελοι παραμένουν ένας από τους «γνωστούς-αγνώστους» της ιστορίας του ελληνικού 20ού αιώνα: όλοι ξέρουμε ότι υπήρξαν και έχουμε ακούσει κάποια σχετική ιστορία, αλλά είναι πολύ λίγα, στην πραγματικότητα, εκείνα που ξέρουμε γι’ αυτούς: πώς συγκροτήθηκαν, τι περιείχαν, πιο ρόλο έπαιζαν, πώς χρησιμοποιούνταν.
Γιατί η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα που καταστράφηκαν οι φάκελοι, και μάλιστα με πανηγυρικό τρόπο; Γιατί η πλειονότητα της κοινωνίας δεν αντέδρασε και φαίνεται ότι συμφωνούσε με την καταστροφή; Ποιο ρόλο έπαιξε η χρονική στιγμή; Τι περιείχαν οι φάκελοι; Τι μπορούμε να μάθουμε από φακέλους που έχουν διασωθεί όπως του Λεωνίδα Κύρκου; Ποιος είναι ο ρόλος του φόβου; Πώς οι φάκελοι πλέκονται με τις προσωπικές και οικογενειακές μνήμες.
Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που συζητάνε ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης και ο Στρατής Μπουρνάζος.
26η εκπομπή
Κυριακή 23 Ιουνίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Το γέλιο ως ιστορικό βαρόμετρο: το stand-up comedy από τον 19ο στον 21ο αιώνα
Συζητούν ο Χρήστος Τριανταφύλλου και ο Θωμάς Ζάμπρας
Πώς περάσαμε από τον θεατρικό αυτοσχεδιασμό σε ένα αυτόνομο είδος κωμικής τέχνης με εκατομμύρια αφοσιωμένους φίλους; Ο ιστορικός Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον κωμικό και σεναριογράφο Θωμά Ζάμπρα για τις καταβολές και την εξέλιξη του stand-up comedy, καθώς και για τη σύνδεσή του με ευρύτερες ιστορικές μεταβολές από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα. Έχοντας ξεκινήσει ως τμήμα λαϊκών θεατρικών παραστάσεων, το stand-up εξελίχθηκε σε ένα είδος που από τη δεκαετία του 1960 συνομίλησε άμεσα με τις ιστορικές εξελίξεις της εκάστοτε εποχής, ερχόμενο συχνά σε σύγκρουση με εδραιωμένες συντηρητικές αντιλήψεις. Μετά την έκρηξη της δεκαετίας του 1970, το stand-up καθιερώθηκε παγκοσμίως, και αποτέλεσε τόσο ένα ολοκληρωμένο καλλιτεχνικό είδος, όσο και ένα βαρόμετρο των ανησυχιών και των αναπαραστάσεων των κοινωνιών για φλέγοντα ζητήματα. Όσο περνούσαν οι δεκαετίες, αυτό το είδος κωμωδίας άρχισε να περιλαμβάνει όλο και περισσότερο μειονοτικές ομάδες, να συνδέεται με τα νέα μαζικά μέσα, και να συγκροτείται μέσα από συγκεκριμένες κοινότητες κωμικών. Στην Ελλάδα προέκυψε ως μια μετεξέλιξη του χιούμορ των επιθεωρήσεων, για να εξελιχθεί την τελευταία δεκαπενταετία σε αυτόνομο είδος με σαφή ορατότητα και δημοφιλία. Όπως και άλλα καλλιτεχνικά είδη, έτσι και το stand-up εξελίσσεται συνεχώς, υπενθυμίζοντάς μας πως το με τι γελάει μια κοινωνία είναι ένα πολύ σοβαρό ζήτημα.
25η εκπομπή
Κυριακή 16 Ιουνίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Αρχεία και πηγές στον ψηφιακό κόσμο
Συζητούν ο Στάθης Παυλόπουλος και η Άννα-Μαρία Σιχάνη
Οι τεχνολογικές εξελίξεις και οι αλλαγές των μέσων εγγραφής και αποθήκευσης δεδομένων από την μεταπολεμική περίοδο και μετά έχουν αλλάξει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε, συζητάμε και οργανώνουμε τα αρχεία και τις ιστορικές πηγές. Παράλληλα, η ραγδαία διείσδυση του Ίντερνετ και η αξιοποίησή του από το πεδίο των ανθρωπιστικών σπουδών, πυροδότησαν τη δημιουργία ενός τεράστιου ψηφιακού αποθέματος αρχείων και πηγών ιστορικής πληροφόρησης, μεταβάλλοντας αφενός την αρχική χαρτώα μορφή των αρχείων, αφετέρου τους όρους και τις προϋποθέσεις της έρευνας. Τι συμβαίνει όμως στις περιπτώσεις όπου τα αρχεία έχουν εξαρχής γεννηθεί ψηφιακά; Πως διασώζεται αυτό το δυνάμει ιστορικό υλικό; Ο ιστορικός Στάθης Παυλόπουλος συζητά με την δρ. νεοελληνικής φιλολογίας και ιστορικό των μέσων Άννα-Μαρία Σιχάνη για τη ζωή των αρχείων στον ψηφιακό κόσμο και τις σύγχρονες προκλήσεις αναφορικά με την οργάνωση και διάσωσή τους.
24η εκπομπή
Κυριακή 19 Μαΐου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Ένας κινηματογραφιστής στη χώρα της ιστορίας
Συζητούν ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης και ο Βασίλης Λουλές
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον σκηνοθέτη Βασίλη Λουλέ για τη σχέση κινηματογράφου και ιστορίας μέσα από την προσωπική του διαδρομή. Το ιστορικό ντοκιμαντέρ, η δεκαετία του 1940, η σχέση του σκηνοθέτη-ερευνητή με τους αφηγητές του, η εθνογραφία, η ένταξη της μικρής ιστορίας στο μεγάλο κάδρο αποτελούν ορισμένα από τα θέματα μιας συζήτησης για τους πολλαπλούς και διαφορετικούς τρόπους προσέγγισης του παρελθόντος.
23η εκπομπή
Κυριακή 12 Μαΐου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Απρίλιος 1951: οι πρώτες μεταπολεμικές δημοτικές εκλογές
Συζητούν ο Στάθης Παυλόπουλος και ο Γιάννης Παπακονδύλης
Με αφορμή τη διεξαγωγή των δημοτικών εκλογών, ο Στάθης Παυλόπουλος και ο Γιάννης Παπακονδύλης, υποψήφιος διδάκτορας Σύγχρονης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, συζητούν γύρω από τις πρώτες μεταπολεμικές δημοτικές εκλογές του Απριλίου 1951. Η πρακτική των διορισμένων δημοτικών και κοινοτικών αρχών, το προεκλογικό κλίμα, η μετεμφυλιακή εκλογική εμφάνιση της Αριστεράς στο τοπικό επίπεδο και η γυναικεία συμμετοχή αποτελούν ορισμένα από τα θέματα της συζήτησης που αναδεικνύει υποφωτισμένες πτυχές της μεταπολεμικής περιόδου και της σύγχρονης ιστορίας των εκλογών στην Ελλάδα.
22η εκπομπή
Κυριακή 21 Απριλίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
«Αλληλεγγύη στον ελληνικό λαό». 42 χρόνια μετά την 21η Απριλίου
Συζητούν ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης και ο Γεράσιμος Νοταράς
Ανήμερα της 21ης Απριλίου, ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Γεράσιμο Νοταρά, επικεφαλής του Ιστορικού Αρχείου της Εθνικής Τράπεζας, με αφορμή την έκθεση που διοργανώνει το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και την Δημοκρατία με τεκμήρια από την αντιδικτατορική συλλογή της οικογένειας Μεϊνό. Οι δυο συνομιλητές αναφέρονται στον αντιδικτατορικό αγώνα στο εξωτερικό και στην Ελλάδα. Συζητούν για την προσωπικότητα και το έργο του Ζαν Μεϊνό, ενός από τους κορυφαίους ευρωπαίους πολιτικούς επιστήμονες της εποχής του, ο οποίος ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την ελληνική περίπτωση. Παράλληλα, ο Γεράσιμος Νοταράς θυμάται και αναφέρεται στη δική του συμμετοχή στον αντιδικτατορικό αγώνα μέσα από την οργάνωση της Δημοκρατικής Άμυνας, στη σύλληψη και φυλάκισή του από το δικτατορικό καθεστώς.
21η εκπομπή
Κυριακή 14 Απριλίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
ΕΚΟΦ: Στοιχεία για την ιστορία μιας οργάνωσης
Συζητούν ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης και ο Χρήστος Πουλιάνας
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον ιστορικό Χρήστο Πουλιάνα για την ΕΚΟΦ, την ακροδεξιά φοιτητική οργάνωση που έδρασε στη δεκαετία του '60 στα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα. Ο βίαιος ακτιβισμός της, ο ιδεολογικός της λόγος και η εθνικοφροσύνη, η σχέση της οργάνωσης με το βαθύ κράτος, οι διαφωνίες γύρω από τον χαρακτηρισμός της ως νεοφασιστικής, αποτελούν ορισμένα από τα θέματα μιας συζήτησης που όσο κι αν αφορά το χθες στην πραγματικότητα συνδέεται απόλυτα με το σήμερα και την άνοδο της Ακροδεξιάς στην Ελλάδα και στην Ευρώπη.
20η εκπομπή
Κυριακή 7 Απριλίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Πολιτικές ταυτότητας και ελευθερία του λόγου: η πολιτική ορθότητα και ο μύθος της
Συζητούν ο Χρήστος Τριανταφύλλου και ο Νίκος Σταματίνης
Με αφορμή την διεθνή έντονη δημόσια συζήτηση και παραδείγματα όπως ο λόγος του DonaldTrump, ο ιστορικός Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον υποψήφιο διδάκτορα Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών και δημοσιογράφο Νίκο Σταματίνη για την έννοια της πολιτικής ορθότητας, τον μύθο που την συνοδεύει, και για την πορεία της μέσα στον χρόνο. Έχοντας ξεκινήσει ως μια εσωτερική κριτική της Νέας Αριστεράς της δεκαετίας του 1970 στην «ορθή» κομματική γραμμή των κομμουνιστικών κομμάτων, η έννοια της πολιτικής ορθότητας χρησιμοποιήθηκε στη συνέχεια από τον συντηρητικό λόγο στις ΗΠΑ ως ένα ανάχωμα απέναντι στις κατακτήσεις των κινημάτων των δεκαετιών 1960 και 1970 και απέναντι στην ισχυρή παρουσία της Αριστεράς στα αμερικανικά πανεπιστήμια. Στη δεκαετία του 1990, η έννοια της πολιτικής ορθότητας χρησιμοποιήθηκε ως εργαλείο εμπέδωσης της κυριαρχίας των νικητών του Ψυχρού Πολέμου. Στην Ελλάδα η πολιτική ορθότητα θεωρήθηκε αρχικά ένα ξένο ζήτημα, που αφορούσε μόνο τις ΗΠΑ και λιγότερο τη Μεγάλη Βρετανία, αλλά σταδιακά εντάχθηκε στον ελληνικό δημόσιο λόγο με σημείο τομής το προσφυγικό και το μεταναστευτικό. Έτσι, μια έννοια που ξεκίνησε ως μια εσωτερική κριτική της Αριστεράς εντάχθηκε στον δημόσιο λόγο, για να φτάσει σήμερα να αποτελεί βασικό εργαλείο της συντηρητικής σκέψης απέναντι σε κάθε είδους μειονότητες με την πρόφαση της ελευθερίας του λόγου.
19η εκπομπή
Κυριακή 31 Μαρτίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Το διπλό πρόσωπο της Χρυσής Αυγής
Συζητούν ο Ηλίας Νικολακόπουλος και ο Δημήτρης Ψαρράς
Ο Ηλίας Νικολακόπουλος συζητά με τον Δημήτρη Ψαρρά, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του Ο Αρχηγός. Το αίνιγμα του Ν. Μιχαλολιάκου (εκδόσεις Πόλις, 2018). Η ιστορική διαδρομή του επικεφαλής της ακροδεξιάς, νεοναζιστικής Χρυσής Αυγής υπογραμμίζει την βαριά κληρονομιά του πολιτικού αυταρχισμού και των παρακρατικών μηχανισμών. Παρακολουθώντας τους ιδεολογικούς ελιγμούς του Νίκου Μιχαλολιάκου αναδεικνύεται η επιμονή του σε βίαιες και τρομοκρατικές πρακτικές, η εμμονή του στην πρωτοκαθεδρία του Αρχηγού και η προσήλωσή του στο ναζιστικό παράδειγμα. Η δίκη της Χρυσής Αυγής, η σημαντικότερη πρόκληση για το δημιούργημα του Νίκου Μιχαλολιάκου, υπενθυμίζει το διπλό πρόσωπο της Χρυσής Αυγής: ένα πολιτικό κόμμα που λειτουργεί ως εγκληματική συμμορία.
18η εκπομπή
Κυριακή 24 Μαρτίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Ποιος ήταν και ποιος είναι Έλληνας πολίτης;
Συζητούν ο Δημήτρης Χριστόπουλος και ο Κωστής Καρπόζηλος
Πώς όρισαν τον εαυτό τους οι εξεγερμένοι του 1821; Με αφετηρία αυτό το ερώτημα ο Κωστής Καρπόζηλος συζητεί με τον Δημήτρη Χριστόπουλο για την ιστορική εξέλιξη της ιδιότητας του Έλληνα πολίτη στον 19ο και στον 20ο αιώνα. Επιλογές συμπερίληψης και αποκλεισμού, η έννοια της ιθαγένειας, η ταχύτητα με την οποία αποδόθηκε η ιδιότητα του πολίτη στους πρόσφυγες του 1922 και οι πολιτικές στέρησης της ιθαγένειας στα μεταπολεμικά χρόνια αναδεικνύουν τους πολλαπλούς τρόπους που μέσα στο χρόνο άνθρωποι «έγιναν και ξέγιναν» Έλληνες πολίτες. Η συναρπαστική αυτή διαδρομή αναδεικνύει τα εύπλαστα όρια της ταυτότητας, τη δυναμική εξέλιξη της ιδιότητας του πολίτη και την υπαγωγή της σε πολιτικούς και κοινωνικούς σχεδιασμούς και προτεραιότητες.
17η εκπομπή
Κυριακή 17 Μαρτίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Πόσο «επίκαιρη» είναι η χριστιανική πίστη σήμερα;
Συζητούν ο Στάθης Παυλόπουλος και ο Σταύρος Ζουμπουλάκης
Ποια είναι η θέση της χριστιανικής θρησκείας στο σύγχρονο Δυτικό κόσμο; Σε ποιο βαθμό η θρησκευτική πίστη επηρεάζει και καθοδηγεί πνευματικά τις σημερινές κοινωνίες; Πως επηρεάζουν το θρησκευτικό αίσθημα τα πρόσφατα σεξουαλικά σκάνδαλα της Καθολικής Εκκλησίας; Πως διαμορφώνεται στην ελληνική περίπτωση το πεδίο των σχέσεων Κράτους – Ορθόδοξης Εκκλησίας; Ποια είναι προϊστορία αυτών των σχέσεων; Ο ιστορικός Στάθης Παυλόπουλος συζητά με τον Σταύρο Ζουμπουλάκη, πρόεδρο του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδας (ΕΒΕ) και συγγραφέα, γύρω από την επικαιρότητα της χριστιανικής πίστης και τη θέση της Εκκλησίας στις σημερινές κοινωνίες.
16η εκπομπή
Κυριακή 3 Μαρτίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Δημόσια υγεία και κοινωνία στην Ελλάδα των οθωνικών χρόνων (1833-1850)
Συζητούν ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης και ο Θανάσης Μπαρλαγιάννης
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον ιστορικό Θανάση Μπαρλαγιάννη για τη συγκρότηση του υγειονομικού δικτύου στην οθωνική περίοδο (1833-1850). Οι καραντίνες, τα λοιμοκαθαρτήρια, οι πρακτικοί γιατροί, η υγειονομική αστυνομία, η προσπάθεια του κράτους να ελέγξει το χώρο και να προστατεύσει τους πολίτες του από τις επιδημίες, αλλά και από κάθε είδους «αταξία», αποτελούν ορισμένους από τους βασικούς άξονες της συζήτησης. Μια κοινωνική ιστορία της υγείας, μια συζήτηση για νοοτροπίες και συμπεριφορές, στάσεις και αντιλήψεις.
15η εκπομπή
Κυριακή 24 Φεβρουαρίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Μελετώντας τα οθωμανικά αρχεία και την ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
Συζητούν ο Κωστής Καρπόζηλος και ο Ηλίας Κολοβός
Πλησιάζοντας την επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον οθωμανολόγο ιστορικό Ηλία Κολοβό για τη μελέτη των οθωμανικών αρχείων και τις ιστοριογραφικές προσεγγίσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σήμερα. Τι μας λένε τα οθωμανικά αρχεία για την οικονομία και την κοινωνία μιας αυτοκρατορίας που ξεκίνησε στα τέλη του Μεσαίωνα και κατέρρευσε μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο; Πώς διαχειρίστηκε ιστορικά μια ισλαμική αυτοκρατορία τις μη μουσουλμανικές κοινότητες και πώς οι τελευταίες εξελίχτηκαν υπό τους Οθωμανούς; Με ποιό τρόπο μπορούμε να μελετήσουμε την Ελληνική Επανάσταση μέσα από τα οθωμανικά αρχεία και τη μετάβαση από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στο ελληνικό κράτος; Μπορούμε να προσεγγίσουμε από κοινού την νεοελληνική ιστορία και την ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σήμερα;
14η εκπομπή
Κυριακή 17 Φεβρουαρίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Κόμικς και ιστορία: από τη «Βαβέλ» στον «Μπλε Κομήτη»
Συζητούν ο Χρήστος Τριανταφύλλου, ο Γιώργος Γούσης, και ο Παναγιώτης Πανταζής
Ο ιστορικός Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τους δημιουργούς κόμικς Γιώργο Γούση και Παναγιώτη Πανταζή για το ελληνικού κόμικ από τη Μεταπολίτευση μέχρι σήμερα, καθώς και για την αναπαράσταση της ιστορίας στις σελίδες του. Ξεκινώντας από τη Βαβέλ και το Παρά Πέντε στις αρχές της δεκαετίας του 1980, το σύγχρονο ελληνικό κόμικ διένυσε μια μακρά διαδρομή, φτάνοντας στη δεκαετία του 2000 στη συγκρότηση μιας σταθερής επαγγελματικής κοινότητας με το 9 της Ελευθεροτυπίας. Επηρεασμένοι τόσο από την αμερικανική όσο και από την ευρωπαϊκή βιομηχανία, οι Έλληνες δημιουργοί ανέπτυξαν ένα ιδιαίτερο, υβριδικό ύφος, που γίνεται ιδιαίτερα εμφανές στη σύγχρονη εποχή. Σε αυτό το πλαίσιο, κυκλοφόρησε πρόσφατα το περιοδικό Μπλε Κομήτης, όπου είναι σαφείς οι συνομιλίες των Ελλήνων δημιουργών κόμικς με την ελληνική ιστορία και λογοτεχνία. Σε μια παρόμοια λογική, εγκαινιάστηκε πρόσφατα μια εκδοτική σειρά διασκευών σπουδαίων κειμένων των ελληνικών γραμμάτων σε κόμικ, όπου έργα όπως ο Ερωτόκριτος και τα Μυστικά του Βάλτου προσεγγίζονται με μια νέα οπτική, με έμφαση στην απόδοση τόσο της ατμόσφαιρας, όσο και συγκεκριμένων πτυχών του παρελθόντος.
13η εκπομπή
Κυριακή 10 Φεβρουαρίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Θράκη: «ανεπιθύμητοι» πολίτες
Συζητούν ο Κωστής Καρπόζηλος και ο Χρήστος Ηλιάδης
Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον Χρήστο Ηλιάδη με αφορμή την πρόσφατη έκδοση του βιβλίου του «Η Θράκη απειλείται»: απόρρητη αλληλογραφία (Βιβλιόραμα, 2018) γύρω από την μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης και τις επιλογές της ελληνικής πολιτείας. Η συγκρότηση και λειτουργία κρατικών μηχανισμών με στόχο την παρακολούθηση της μειονότητας αναδεικνύει τις προτεραιότητες μίας «εθνικής πολιτικής» που αντιμετώπιζε τους μουσουλμάνους κατοίκους της Θράκης ως «πρόβλημα». Η οπτική αυτή μετασχηματίστηκε σε πολιτικές ελέγχου, ζώνες επιτήρησης και ανάδυσης ενός πλέγματος διακρίσεων και αποκλεισμών η μελέτη των οποίων φωτίζει τα όρια της μεταπολεμικής καχεκτικής δημοκρατίας.
12η εκπομπή
Κυριακή 3 Φεβρουαρίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Ιστορία και πολιτισμός
Συζητούν ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης, ο Ηλίας Νικολακόπουλος και η Μυρσίνη Ζορμπά
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης και ο Ηλίας Νικολακόπουλος συζητούν με την υπουργό Πολιτισμού Μυρσίνη Ζορμπά για τον πολιτισμό και την ιστορία. Συζητούν για τη διαχείριση του ιστορικού παρελθόντος, την ανάδειξη της ιστορικής μνήμης, τα σύγχρονα διακυβεύματα και τον τρόπο που πρόσωπα όπως η Μελίνα Μερκούρη και ο Ανδρέας Παπανδρέου επικαθόρισαν την πολιτική του πολιτισμού στην Ελλάδα των περασμένων δεκαετιών.
11η εκπομπή
Κυριακή 27 Ιανουαρίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Φιλολογικοί σύλλογοι και αστική κοινωνικότητα στην Αθήνα του 19ου αιώνα
Συζητούν ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης και ο Στάθης Παυλόπουλος
Πως διαμορφώνεται το πεδίο των συσσωματώσεων στο ελληνικό κράτος του 19ο αιώνα; Τι είναι οι σύλλογοι και ποια τα πεδία δραστηριότητά τους; Πώς παρεμβαίνουν στη δημόσια σφαίρας της περιόδου; Ποιος ο ρόλος των φιλολογικών συλλόγων; Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον ιστορικό Στάθη Παυλόπουλο για το φαινόμενο των συσσωματώσεων στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και μετά το Σύνταγμα του 1864, για την ισχυροποίηση της αστικής τάξης, την εμπέδωση μορφών αστικής κοινωνικότητας και διάχυσης νέων πολιτισμικών πρακτικών στο κοινό της πρωτεύουσας του ελληνικού κράτους.
10η εκπομπή
Κυριακή 20 Ιανουαρίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Η δημοκρατία και η ιστορία: μια πολύπλοκη σχέση
Συζητούν ο Κωστής Καρπόζηλος και ο Αντώνης Λιάκος
Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον Αντώνη Λιάκο με αφορμή την πρόσφατη έκδοση του βιβλίου του, Η δημοκρατία και η ιστορία (Πόλις, 2018). Πως σχετίζεται, η ιστορία, δηλαδή ο τρόπος που ιστορούμε το παρελθόν, με τη δημοκρατία; Το ερώτημα αυτό λειτουργεί ως αφετηρία για να ξανασκεφτούμε γύρω από τις περιπέτειες της δημοκρατίας και το δυναμικό της χαρακτήρα ως ένα αίτημα που επανέρχεται μέσα στο χρόνο με διαφορετικά πρόσημα, αλλά σταθερά συνδεδεμένο με το αίτημα της κοινωνικής δικαιοσύνης. Με τον τρόπο αυτό, η ιστορία και η δημοκρατία μετασχηματίζονται από στατικές έννοιες σε διαδικασίες που εμπλέκουν και εμπλέκονται με τις σκέψεις, τις προσδοκίες και τις απογοητεύσεις των ανθρώπινων κοινωνιών. Ποιο είναι το μέλλον την δημοκρατίας στον 21ο αιώνα;
9η εκπομπή
Κυριακή 13 Ιανουαρίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Μετανάστες στη Γερμανία: η εμπειρία της νεότητας
Συζητούν ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης και ο Νίκος Παπαδογιάννης
Πως μπορούμε να ξαναδιαβάσουμε σήμερα την ιστορία της οικονομικής μετανάστευσης στη Γερμανία; Τι σήμαινε πολιτισμικά η εμπειρία της μετανάστευσης για τους Έλληνες και ιδιαίτερα τους νέους και τις νέες που μετακινήθηκαν για να συνδράμουν «το γερμανικό θαύμα»; Πόσο διαφοροποίησαν τη σκέψη και τη ζωή τους γεγονότα, όπως το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου ή ο Μάης του ’68; Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον ιστορικό Νίκο Παπαδογιάννη για την νεανική οικονομική και φοιτητική μετανάστευση στις δεκαετίες του ’60 και ΄70 στην Δυτική Γερμανία.
8η εκπομπή
Κυριακή 9 Δεκεμβρίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Ο Πόλεμος της Αλγερίας και η μνήμη του: από το «σύνδρομο του Βισύ» στο «σύνδρομο της Αλγερίας»
Συζητούν ο Χρήστος Τριανταφύλλου και ο Γιώργος Νούσης
Με αφορμή τις πρόσφατες δηλώσεις του Γάλλου προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν, με τις οποίες αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά η χρήση βασανιστηρίων από τον γαλλικό στρατό, ο ιστορικός Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον υποψήφιο διδάκτορα Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Γιώργο Νούση για τον πόλεμο της Αλγερίας (1954-1962) και τη μεταγενέστερη διαχείρισή του. Ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα, η Γαλλία στράφηκε προς την αποικιακή κατάκτηση της Αλγερίας, επιδιώκοντας να διαχειριστεί τα εδάφη της τελευταίας ως τμήμα της ίδιας της μητροπολιτικής Γαλλίας. Ειδικά από το τέλος του γαλλοπρωσικού πολέμου το 1871, οπότε συνέρρευσε στη συγκεκριμένη αποικία μεγάλος αριθμός Γάλλων και άλλων ευρωπαίων, έλαβε χώρα μια συστηματική προσπάθεια κατάκτησης της Αλγερίας, αφενός με τη διατήρηση πολλών στοιχείων της προηγούμενης οθωμανικής διοίκησης, αφετέρου με πρακτικές αφομοίωσης του αλγερινού πληθυσμού στο γαλλικό κράτος. Η αποικιακή καταπίεση των Αλγερινών οδήγησε σε μια σειρά αντιστασιακών κινημάτων ήδη από τον 19ο αιώνα, τα οποία κατέληξαν στην επανάσταση του 1954. Μετά το τέλος του πολέμου, όπου η Γαλλία επικράτησε στρατιωτικά αλλά υπέστη βαριά πολιτική ήττα, το γεγονός καλύφθηκε από ένα πέπλο σιωπής για 30 χρόνια και αντιμετωπιζόταν ως μια εσωτερική υπόθεση της Γαλλίας, μέχρι την επίσημη αναγνώριση του πολέμου ως τέτοιου το 1999. Έκτοτε, σημειώθηκε μια έκρηξη στη μνημόνευση του πολέμου, η οποία εντάσσεται και σε μια σειρά νέων πολιτικών της μνήμης των πρώην αποικιοκρατικών δυνάμεων.
7η εκπομπή
Κυριακή 2 Δεκεμβρίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Οι Θρησκευτικοί Πόλεμοι και η ιστοριογραφική «επανάσταση» στην Ευρώπη (16ος-17ος αιώνας)
Συζητούν ο Θανάσης Γάλλος και ο Κώστας Γαγανάκης
Με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του Κώστα Γαγανάκη, αναπληρωτή καθηγητή Ευρωπαϊκής Ιστορίας του ΕΚΠΑ, «Θουκυδίδης ή Ευσέβιος; Προτεσταντική ιστοριογραφία στη Γαλλία των Θρησκευτικών Πολέμων (1560-1600)» (Πόλις 2016), ο Θανάσης Γάλλος συζητάει με τον συγγραφέα για το ξέσπασμα των Θρησκευτικών Πολέμων στην Ευρώπη του 16ου αιώνα. Εκκινώντας από τα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά τους αίτια, την εξέλιξη των συγκρούσεων ανάμεσα στους Καθολικούς και τους Προτεστάντες, αλλά και στο εσωτερικό του κάθε στρατοπέδου, συζητούν για τη γενιά των νέων ιστορικών, τη «νέα ιστορία» και την ιστοριογραφική «επανάσταση» του 16ου αιώνα και για τα ιδεολογικά της όρια.
6η εκπομπή
Κυριακή 25 Νοεμβρίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Κάτι τρέχει με την οικογένεια
Συζητούν ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης και ο Δημήτρης Παπανικολάου
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Δημήτρη Παπανικολάου, αναπληρωτή καθηγητή νεοελληνικής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, για την ελληνική οικογένεια σήμερα, με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο του «Κάτι τρέχει με την οικογένεια. Έθνος, πόθος και συγγένεια την εποχή της κρίσης» (Εκδόσεις Πατάκη 2018). Εκκινώντας από την πρόσφατη καλλιτεχνική παραγωγή λογοτεχνικών, θεατρικών και κινηματογραφικών έργων που αμφισβητούν τις κεντρικές αξίες πάνω στις οποίες βασίστηκε ο θεσμός της οικογένειας ως κύτταρο της ελληνικής κοινωνίας, οι δυο συνομιλητές επικεντρώνονται σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αντίφαση: στην αποδόμηση, με μεγάλη ανταπόκριση από το κοινό, ενός θεσμού, ο οποίος, όμως, στα χρόνια της κρίσης απέκτησε νέα δυναμική και περιεχόμενο, καθώς αναδείχθηκε στον κατεξοχήν χώρο ασφάλειας και προστασίας των μελών του.
5η εκπομπή
Κυριακή 18 Νοεμβρίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Πολιτικό έγκλημα και πολιτικοί κρατούμενοι: διώκτες και διωκώμενοι στον ελληνικό 20ό αιώνα
Συζητούν ο Χρήστος Τριανταφύλλου και ο Πολυμέρης Βόγλης
Ποιος ορίζει αν ένα έγκλημα είναι πολιτικό και πώς θα διωχθεί; Ο ιστορικός Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον αναπληρωτή καθηγητή Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Πολυμέρη Βόγλη, για τη δίωξη πολιτικών ιδεών στην Ελλάδα, από τον Μεσοπόλεμο μέχρι και τη δικτατορία του 1967. Ξεκινώντας από τις εκκαθαρίσεις και τους εκτοπισμούς μεταξύ βενιζελικών και αντιβενιζελικών κατά τον Εθνικό Διχασμό, η τεχνογνωσία και το νομοθετικό πλαίσιο της πολιτικής δίωξης χρησιμοποιήθηκε ήδη από τη δεκαετία του 1920 –με αποκορύφωμα το Ιδιώνυμο του 1929– κυρίως εναντίον του κομμουνισμού, ταυτίζοντάς τον ουσιαστικά με το πολιτικό έγκλημα. Η μεγάλη τομή, ωστόσο, συντελέστηκε στη δικτατορία του Μεταξά, και, στη συνέχεια, το σχετικό νομοθετικό και πολιτικό πλαίσιο αποκρυσταλλώθηκε στον Εμφύλιο με μια έκρηξη συλλήψεων, φυλακίσεων, εκτοπίσεων και ελέγχου κάθε πτυχής της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής μέχρι και τη δικτατορία του 1967. Σε αυτό το ευρύ πλέγμα, οι διωκώμενοι απάντησαν με τη δική τους οργάνωση, εντός και εκτός χώρων κράτησης, συγκροτώντας δικά τους δίκτυα και διεκδικώντας την ταυτότητα του αγωνιστή και του πολιτικού κρατουμένου. Η εμπειρία αυτών των ανθρώπων, τελικά, μπορεί να μας προσφέρει χρήσιμα εργαλεία για να δούμε την ιστορία του 20ού αιώνα με άλλο μάτι, αψηφώντας τις συμβατικές διακρίσεις που βασίζονται στα μεγάλα πολιτικά γεγονότα.
4η εκπομπή
Κυριακή 11 Νοεμβρίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Ένας αιώνας από τη λήξη του «Μεγάλου Πολέμου»
Συζητούν ο Στάθης Παυλόπουλος και ο Δημήτρης Μπαχάρας
Στις 11 Νοεμβρίου του 2018 συμπληρώνεται ένας αιώνας από τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ενός μαζικού, τεχνολογικά προηγμένου και πολύνεκρου πολέμου που άφησε βαθιά αποτυπώματα στα Ευρωπαϊκά κράτη για την επόμενη περίοδο. Με αφορμή αυτή την επέτειο ο Στάθης Παυλόπουλος συνομιλεί με τον Δημήτρη Μπαχάρα, ιστορικό – υπεύθυνο των ιστορικών αρχείων του ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ. Τι σημαίνει ο «Μεγάλος Πόλεμος» για τους ανταγωνιζόμενους ευρωπαϊκούς εθνικισμούς; πόσο αλλάζει το κοινωνικό-πολιτικό τοπίο και ποια τα ιδεολογικά ρεύματα που αναδύονται μετά την συντριπτική ήττα και τη συνθηκολόγηση της Γερμανίας; Ποια είναι η δημόσια μνήμη του πολέμου αυτού; Τι συνεπάγεται ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος για την ελληνική περίπτωση; Πως εξυφαίνονται οι «σιωπές» και η ελληνοκεντρική θέαση του πολέμου υπό το πρίσμα των πολεμικών συμβάντων του 1912-1922 και του Εθνικού Διχασμού;
3η εκπομπή
Κυριακή 4 Νοεμβρίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας: ένα βήμα ζωντανής πολιτικής φαντασίας
Συζητούν ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης και ο Κωστής Καρπόζηλος
Στις 4 Νοεμβρίου του 1918 περίπου τριάντα άνθρωποι συγκεντρώθηκαν σε μία αίθουσα του Πειραιά. Το αποτέλεσμα της συνάντησής τους ήταν η ίδρυση του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδας, του ΣΕΚΕ. Με αφορμή τον έναν αιώνα από την σημαντική αυτή στιγμή στην ιστορία της ελληνικής αριστεράς ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συνομιλεί με τον Κωστή Καρπόζηλο για το τι σημαίνει η ανάδυση ενός σοσιαλιστικού πολιτικού κόμματος μέσα στη δίνη του παγκοσμίου πολέμου και της ρωσικής επανάστασης. Ποιοι ήταν αυτοί οι άνθρωποι που μαζεύτηκαν εκεί, ποιές ήταν οι εμπειρίες τους, και ποιό εν τέλει εκείνο το ενοποιητικό νήμα που τους επέτρεπε να αισιοδοξούν για το μέλλον της σοσιαλιστικής υπόθεσης; Οι ερωτήσεις αυτές ίσως μας επιτρέψουν να δούμε το ΣΕΚΕ όχι ως το προστάδιο της ίδρυσης του ΚΚΕ, αλλά ως ανοιχτό πεδίο ιδεολογικών αναζητήσεων και τολμηρών πρωτοβουλιών.
2η εκπομπή
Κυριακή 28 Οκτωβρίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Η ιστορία στη μεγάλη οθόνη: η Κατοχή και η Αντίσταση στον ελληνικό κινηματογράφο (1945-1981)
Συζητούν ο Χρήστος Τριανταφύλλου και ο Γιώργος Ανδρίτσος
Με αφορμή την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου, ο ιστορικός Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον διδάκτορα ιστορίας Γιώργο Ανδρίτσο για τους τρόπους με τους οποίους αναπαραστάθηκαν η Κατοχή και η Αντίσταση στον ελληνικό κινηματογράφο, από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι το 1981. Ακολουθώντας τα ευρύτερα ρεύματα της ιστορίας της εν λόγω περιόδου, ο κινηματογράφος ως βιομηχανία και ως μορφή τέχνης αντιμετώπισε τα δικά του προβλήματα και τις δικές του προκλήσεις: από ηγεμονικό μέσο της μαζικής κουλτούρας κατά τη λεγόμενη «χρυσή εποχή» του, έχασε σταδιακά τη μονοκρατορία του από την τηλεόραση. Στο πλαίσιο της προσπάθειας διαχείρισης του επώδυνου και τραυματικού πρόσφατου παρελθόντος του πολέμου, ο ελληνικός κινηματογράφος κατασκεύασε σύμβολα και ανθρωπότυπους (ο χαφιές, ο γενναίος αξιωματικός, η μοιραία γυναίκα που αποσπά πληροφορίες από τον εχθρό), εμπίπτοντας στην κυρίαρχη εκδοχή της ιστορίας που επέβαλαν οι νικητές του Εμφυλίου Πολέμου. Ταυτόχρονα, δημιουργοί όπως ο Νίκος Κούνδουρος προσπάθησαν να αμφισβητήσουν αυτό το αφήγημα, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίσουν σημαντικές δυσχέρειες και διώξεις. Η δικτατορία του 1967-1974 συνέβαλε ενεργά στην αύξηση των «πατριωτικών ταινιών» ιστορικού περιεχομένου, εκμεταλλευόμενη το ήδη υπάρχον θεσμικό και ιδεολογικό πλαίσιο των αποκλεισμών των αντιφρονούντων. Στην πρώτη περίοδο της Μεταπολίτευσης η κινηματογραφική πραγμάτευση της Κατοχής και της Αντίστασης απέκτησε πιο πλουραλιστικά πολιτικά χαρακτηριστικά, χωρίς όμως να αποκοπεί τελείως από την προηγούμενη παράδοση. Όντας ένα αμφίδρομο μέσο, ο κινηματογράφος εξαρτιόταν και από την υποδοχή των θεατών, για την οποία όμως μπορούμε να εξαγάγουμε μόνο μερικά συμπεράσματα.
1η εκπομπή
Κυριακή 21 Οκτωβρίου 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5
Οικογενειακοί δεσμοί και συναισθήματα τον 19ο αιώνα και στις αρχές του 20ου
Συζητούν ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης και η Δήμητρα Βασιλειάδου
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με την ιστορικό Δήμητρα Βασιλειάδου για τους οικογενειακούς δεσμούς, τον αυτοβιογραφικό λόγο και τα συναισθήματα. Το οικογενειακό ιδεώδες, η σχέση δημόσιου ιδιωτικού, το υπόδειγμα της γυναίκας συζύγου, η αγάπη και η σεξουαλικότητα κυριαρχούν σε μια συζήτηση για το πώς αντιλαμβανόταν η αστική κοινωνία τον θεσμό της οικογένειας στην Ελλάδα των περασμένων αιώνων.
