Η χρονιά που τελείωσε ήταν πρωτόγνωρη όχι μόνο για τα ΑΣΚΙ αλλά για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Η πανδημία που, για την Ελλάδα, ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2019 και βρίσκεται σε εξέλιξη, επηρέασε όλες σχεδόν τις λειτουργίες και τις δραστηριότητες των ΑΣΚΙ. Εκδηλώσεις και σεμινάρια ακυρώθηκαν, ο τρόπος λειτουργίας του Αναγνωστηρίου διαφοροποιήθηκε σημαντικά, οι εργασιακές σχέσεις προσαρμόστηκαν στις νέες συνθήκες. Η τηλεργασία και οι συναντήσεις μέσω διαδικτύου έγιναν καθεστώς, ενώ πλέον τα ΑΣΚΙ προχωρούν στη διοργάνωση διαδικτυακών εκδηλώσεων. Στη νέα αυτή συνθήκη πολύτιμος αρωγός στάθηκε η πλούσια ψηφιακή ζωή των ΑΣΚΙ: τα ψηφιοποιημένα τεκμήρια, τα ψηφιακά προγράμματα και η παρουσία στα κοινωνικά δίκτυα συντέλεσαν στην εξωστρέφεια και στη διατήρηση της ερευνητικής δραστηριότητας της Εταιρείας μας.

Τη χρονιά που πέρασε τα ΑΣΚΙ έχασαν ένα αγαπημένο μέλος τους και φίλο, τον αντιπρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου τους Γιώργο Κουκουλέ. Παράλληλα, δυο άλλες απώλειες φτώχυναν αισθητά τον κόσμο των ΑΣΚΙ. Ο Μανώλης Γλέζος, η εμβληματική μορφή του ελληνικού 20ού αιώνα, στάθηκε πάντα αρωγός στο έργο της Εταιρείας μας. Ο θάνατος του Τάσου Τρίκκα, δημοσιογράφου και ιστορικού στελέχους της Αριστεράς, μας στέρησε έναν ξεχωριστό φίλο, έναν πολύτιμο συνομιλητή και πληροφοριοδότη για την ιστορία του ελληνικού αριστερού κινήματος.

Παρόλες τις δυσκολίες όμως, το διάστημα που μεσολάβησε από την έκδοση του προηγούμενου τεύχους του Αρχειοτάξιου έως σήμερα συνεχίστηκε ο εμπλουτισμός των αρχειακών συλλογών και της βιβλιοθήκης των ΑΣΚΙ με σημαντικές προσκτήσεις.

Το Νοέμβριο του 2019 ο Σπύρος Γαλανός συμπλήρωσε το προσωπικό του αρχείο που ήδη βρίσκεται στα ΑΣΚΙ με αρχειακά τεκμήρια του αντιδικτατορικού αγώνα στη Δυτική Γερμανία. Τεκμήρια που αφορούν λειτουργία και τη δράση του ΚΚΕ (Εσωτ.) Νυρεμβέργης, προσκλήσεις και προκηρύξεις της Αντιδικτατορικής Οργάνωσης Νυρεμβέργης, υλικά από το συνέδριο της Παγκόσμιας Συνδικαλιστικής Ομοσπονδίας στη Βάρνα της Βουλγαρίας και από το Συνέδριο Ειρήνης στη Μόσχα το 1973, τετράδια, χειρόγραφες σημειώσεις και άλλα τεκμήρια που αφορούν το Αντιδικτατορικό Εργατικό Μέτωπο (ΑΕΜ), τον Ρήγα Φεραίο και άλλες οργανώσεις που δραστηριοποιούνταν στη Δυτική Γερμανία. Επίσης το Νοέμβριο, ο Γιάννης Βλάχος κατέθεσε στα ΑΣΚΙ έντυπα, φυλλάδια, προκηρύξεις και έγγραφα της Πολιτικής Ένωσης Ελλήνων Κομμουνιστών, ο Παντελής Μούτουλας υλικό της έρευνάς του για τα βιβλία του Ωρίων-Γιάννης Μιχαλόπουλος και Πελοπόννησος 1940-1945 και η Μαριάννα Κατσογιάννου κατάλοιπα του αρχείου του πατέρα της Στέλιου Κατσόγιαννου με προσωπικά και υπηρεσιακά έγγραφα.

Τον Ιανουάριο του 2020 η Μαρία Μποντίλα κατέθεσε στα ΑΣΚΙ το Αρχείο του τμήματος εκπαίδευσης της ελληνικής κοινότητας πολιτικών προσφύγων της Δρέσδης, εμπλουτίζοντας σημαντικά τις αρχειακές συλλογές της Εταιρείας για τους πολιτικούς πρόσφυγες. Ο Κώστας Τσεφαλάς δώρισε τεκμήρια από το προσωπικό του αρχείο, τα οποία αφορούν την πολιτική του δράση στο ΚΚΕ την περίοδο της Μεταπολίτευσης, ενώ ο Κώστας Γαβρόγλου, άρθρα, κείμενα και διάφορα τεκμήρια για την ιστορία του ΚΚΕ εσ. Τον Φεβρουάριο του 2020, ο Γιάννης Νισύριος κατέθεσε στα ΑΣΚΙ τεκμήρια από το προσωπικό αρχείο του Γιάννη Πασαλίδη, το οποίο περιλαμβάνει κυρίως αλληλογραφία από το Σουχούμι του Καυκάσου και τη Θεσσαλονίκη και καλύπτει την περίοδο 1837-1924. Τον ίδιο ο Βασίλης Δουβίτσας κατέθεσε ένα χειρόγραφο ημερολόγιο του παππού του Κωνσταντίνου Δουβίτσα από την Ουκρανική εκστρατεία το 1919.

Τον Μάρτιο του 2020 η Ευγενία Μπενά, σύζυγος του Τάκη, κατέθεσε στα ΑΣΚΙ το προσωπικό του αρχείο και ένα μεγάλο τμήμα της Βιβλιοθήκης του, συμπληρώνοντας το ήδη υπάρχον αρχείο που εναπόκειται στα ΑΣΚΙ. Το αρχείο του Τάκη Μπενά αποτυπώνει την προσωπική πολιτική του διαδρομή ενός αγωνιστή που συνέδεσε τη μοίρα του με τη μεγάλη περιπέτεια της ελληνικής Αριστεράς στον 20ό αιώνα.

Τον Μάιο του 2020 ο Άγγελος και ο Βασίλης Γκόγκογλου κατέθεσαν στα ΑΣΚΙ αρχειακά τεκμήρια της ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος και του ΚΚΕ Εσωτερικού από τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης.

Τον Ιούνιο του 2020 κατέθεσε από τις εγγονές του καθηγητή φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Χαράλαμπου Θεοδωρίδη το αρχείο του. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά σημαντικό προσωπικό αρχείο, που εκκινεί από τον Μεσοπόλεμο και φτάνει έως τα μεταπολεμικά χρόνια, ενώ αποτυπώνει την πορεία ενός ξεχωριστού επιστήμονα, ενός προοδευτικού εκπαιδευτικού και δημοτικιστή, μέσα από τη συμβολή του στον Εκπαιδευτικό Όμιλο, τη διδασκαλία του στο Πανεπιστήμιο, τις μελέτες και τις αναμνήσεις του. Στο επόμενο Αρχειοτάξιο θα υπάρξει εκτενής περιγραφή του Αρχείου.

Σημαντικές ήταν και οι δωρεές με προσθήκες σε αρχεία και συλλογές που έχουν ήδη κατατεθεί στα ΑΣΚΙ. Ο Νέστορας Παπανικολόπουλος, συμπληρώνοντας το αρχείο της Βίργως Βασιλείου, κατέθεσε επιστολές, φωτογραφίες και έργα τέχνης, καθώς και ζωγραφικά έργα της Ασημίνας Ρίζου. Τα τεκμήρια της Βίργως Βασιλείου οργανώθηκαν και ψηφιοποιήθηκαν από τη Μαίρη Κολιού, η οποία παράλληλα δώρισε φωτογραφίες, καλλιτεχνικά προγράμματα και βιβλία από το αρχείο της Φραντζέσκας Ιακωβίδου-Δαγκλή με. Τέλος ο Μυρώδης Αθανασίου κατέθεσε τεκμήρια από τον αντιδικτατορικό αγώνα στη Δυτική Ευρώπη, συμπληρώνοντας το αρχείο του.

Το Φωτογραφικό Αρχείο των ΑΣΚΙ εμπλουτίστηκε με τη δωρεά της Ελένη Πούλου, η οποία κατέθεσε ψηφιακές αναπαραγωγές φωτογραφιών πολιτικών προσφύγων στην Πολωνία και στην Τσεχοσλοβακία. Επίσης, σημαντικές προσθήκες έγιναν και στο Ψηφιακό Μουσείο Μακρονήσου με τη προσφορά ψηφιακών φωτογραφιών από τον Σπύρο Κακουριώτη, τον Σπύρο Κλαυδιανό και τον Σίμο Κουσκούνη.

Με έντονους ρυθμούς συνεχίστηκε και ο εμπλουτισμός της βιβλιοθήκης. Τον Ιανουάριο του 2020 η Χρύσα Μωραΐτου κατέθεσε στα ΑΣΚΙ μια πλήρη σειρά της εφημερίδας Σοσιαλιστική Πορεία της περιόδου της Μεταπολίτευσης. Η Μαρία Ηλιού κατέθεσε εφημερίδες και περιοδικά από τη Βιβλιοθήκη Φίλιππου Ηλιού. Η Βάσω Μπεβούδα αφίσες, αναρχικά περιοδικά και εφημερίδες από τη Βιβλιοθήκη του Ανέστη Παπαδόπουλου και η οικογένεια Ραγιά δώρισε στα ΑΣΚΙ αντιδικτατορικό τύπο και τεύχη του περ. Ελεύθερα Γράμματα, 1946-1947. Τον Φεβρουάριο του 2020 ο Γιάννης Μπαλάφας κατέθεσε στα ΑΣΚΙ εφημερίδες και περιοδικά της περιόδου 1967-1974 και της Μεταπολίτευσης, ενώ η Αγγελική Κωνσταντακοπούλουβιβλία ιστορικού και πολιτικού περιεχομένου. Τον Μάιο ο Αλέκος Χατζηδάκης δώρισε αφίσες και έντυπα της περιόδου της Μεταπολίτευσης και οι Οικοσοσιαλιστές Ελλάδας προκηρύξεις της οργάνωσής τους καθώς και φύλλα της εφημερίδας Οικοσοσιαλιστής, 2008-2011. Τον Ιούνιο του 2020 ο Σωτήρης Χαραλαμπίδης κατέθεσε σειρά του περιοδικού Σύγχρονος Κινηματογράφος και τον Ιούλιο ο Μανώλης Χαιρετάκης σπάνια έντυπα από τη βιβλιοθήκη του, ενώ ο Αιμίλιος Ριζογιάννης μία μεταγραφή του ημερολογίου του Γρηγόριου Ριζογιάννη, ανθυπολοχαγού της 9^ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ (6/7/1943-25/2/1945).

Σειρές εντύπων, καθώς και μεμονωμένα βιβλία, περιοδικά, φυλλάδια, cdsκαι αρχειακά τεκμήρια πρόσφεραν στα ΑΣΚΙ οι Μυρώδης Αθανασίου, Γιώργος Βραζιτούλης, Θανάσης Γάλλος, Δημήτρης Γαρρής, Θανάσης Γερμανίδης, Dan Georgakas, Σπύρος Δανέλλης, Μίμης Δαρειώτης, Βασίλης Θεοδοσόπουλος, Διαμαντής Θεοφίλου, Κώστας Κατσάπης, Ντούνια Κουσίδου, Βασίλης Λιόσης, Μιχάλης Λυμπεράτος Αντρέας Μπαλτάς, Ιλεάνα Σακκά, Ιχάμπ Σαμπάνα, Χαρίλαος Σισμάνης, Τζέλα Σκούρα, Θανάσης Σκρουμπέλος, Ζήσιμος Συνοδινός, Καίτη Τσαρουχά, Μανώλης Χαιρετάκης, Στυλιανή Χαντζή, Αντωνία Χάρτα-Μάργαρη, Νίκος Χατζηκυριάκος καθώς και οι Εκδόσεις Θεμέλιο οι Εκδόσεις Τόπος και το Κέντρο Πολιτισμού Έρευνας & Τεκμηρίωσης της Τράπεζας της Ελλάδος.

Την περασμένη χρονιά την πρακτική της άσκηση πραγματοποίησε στα ΑΣΚΙ η φοιτήτρια Μυρτώ Δελημιχάλη από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ), η οποία ολοκλήρωσε την ψηφιοποίηση και καταλογογράφηση της συλλογής Γιώργη Δήμου με σκίτσα του μαχητών και μαχητριών του ΔΣΕ.

Το Νοέμβριο του 2019 τα ΑΣΚΙ, σε συνεργασία με Παγκόσμιο Πολιτιστικό Ίδρυμα Ελληνισμού της Διασποράς-Μουσείο Μικρασιατικού Ελληνισμού «Φιλιώ Χαϊδεμένου», διοργάνωσαν την παρουσίαση του βιβλίου Νέα Φιλαδέλφεια-Νέα Χαλκηδόνα: Ιστορικές Διαδρομές μέσα στον 20ό αιώνα, στο πλαίσιο του έργου που είχαν αναλάβει οι «Φίλοι των ΑΣΚΙ» για τη συγγραφή κειμένου για την ιστορία του Δήμου. Συμμετείχαν οι Αριστείδης Βασιλόπουλος, Θανάδης Γάλλος, Κωστής Καρπόζηλος και Ρένα Χωρέμη-Θωμοπούλου. Τον ίδιο μήνα επίσης, διοργάνωσαν εκδήλωση για τις μαζικές κινητοποιήσεις του Οκτωβρίου στη Χιλή, με ομιλητές τον Πολυμέρη Βόγλη και την Ευγενία Παλιεράκη.

Τον Δεκέμβριο του 2019 τα ΑΣΚΙ διοργάνωσαν κύκλο συναντήσεων με τον γενικό τίτλο: Στο μεταίχμιο: Αριστερά και νομιμότητα. Στις τρεις συναντήσεις που πραγματοποιήθηκαν μίλησαν ο Ηλίας Νικολακόπουλος με θέμα «Μετεμφυλιακή  Αριστερά: μεταξύ νομιμότητας και παρανομίας, 1950-1960», ο Κωστής Καρπόζηλος με θέμα «Εκτός ορίων: ελληνικός κομμουνισμός στη Μέση Ανατολή, 1941-1946» και ο Πολυμέρης Βόγλης με θέμα: «Δυναμική αντίσταση: οι αντιδικτατορικές οργανώσεις και το ζήτημα της βίας».

Τον Φεβρουάριο του 2020 ξεκίνησε και ο τρίτος κύκλος των ΠροΣχεδίων Ιστορίας, ο οποίος όμως δεν ολοκληρώθηκε λόγω της πανδημίας. Έγιναν τρεις συναντήσεις με ομιλητές και συνομιλητές τους Δέσποινα Βαλατσού, Δημήτρη Γλύστρα, Παναγιώτη Ζεστανάκη, Καίτη Λούτα, Δημήτρη Μάντζαρη και Αγγελική Χριστοδούλου. Τον ίδιο μήνα ξεκίνησε ο κύκλος διαλέξεων που διοργανώνουν τα ΑΣΚΙ, σε συνεργασία με το Κοινωφελές Ίδρυμα Κοινωνικού και Πολιτιστικού Έργου (ΚΙΚΠΕ)» με θέμα «Επανάσταση του 1821, κινητήριες ιδέες και συλλογικότητες», ο οποίος επίσης δεν ολοκληρώθηκε λόγω της πανδημίας. Πραγματοποιήθηκαν τρεις διαλέξεις με ομιλητές τους Δημήτρη Αρβανιτάκη, Ελευθερία Ζέη, Κωνσταντίνο Ηροδότου, Όλγα Κατσιαρδή-Hering, Γιάννη Ξουρία και Κατερίνα Τικτοπούλου. Οι υπόλοιπες διαλέξεις θα πραγματοποιηθούν μέσω της διαδικτυακής πλατφόρμας zoom τον Οκτώβριο του 2020.

Λόγω της πανδημίας, επίσης, ακυρώθηκε και το διατμηματικό μεταπτυχιακό σεμινάριο που είχαν ανακοινώσει τα ΑΣΚΙ με τίτλο «Από την Μεταπολίτευση στην πτώση του Τείχους. Πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις (1974-1989)».

Και αυτή τη χρονιά τα ΑΣΚΙ συνέχισαν τη συνεργασία τους με τον ραδιοφωνικό σταθμό 105,5 Στο Κόκκινο και την εκπομπή Η Ιστορία στο Κόκκινο: μια εκπομπή για το παρελθόν, η οποία μεταδιδόταν κάθε Κυριακή 13.00-14.00. Ο έβδομος κύκλος (29 εκπομπές) κάλυψε πλήθος ιστορικών θεμάτων: την ιστορία του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ), τους Έλληνες στο Γ’ Ράιχ, το Κουρδικό Ζήτημα, τους πολιτικούς κρατούμενους, τον αντιδικτατορικό αγώνα στη Δ. Γερμανία, τους Έλληνες κομμουνιστές στην ΕΣΣΔ, την εξέγερση στη Χιλή, το δουλεμπόριο στη Βόρεια Αμερική, το 1989, τη σχέση ζωγραφικής και ιστορίας, τον ελληνικό 20ό αιώνα, τον Μπάμπη Δρακόπουλο, την ψυχική ασθένεια στην αρχαιότητα, τις διαδρομές της έννοιας «γενιά» στην ιστορία, την πολιτική γελοιογραφία, την παραβατικότητα της δεκαετίας του 1960, τη σχέση ποίησης και ιστορίας, τις γυναίκες της δεκαετίας του 1940, τη σχέση Ελλάδας και Ευρώπης τον 19^ο αιώνα, τη φυματίωση, τις ιδεολογικές προεκτάσεις της βιολογίας, το Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ), το προσφυγικό, την ανώτατη εκπαίδευση στη δικτατορία του Μεταξά, την ελληνική μειονότητα της Αλβανίας, τα «παράσιτα», την ελληνική κοινότητα της Χαϊδελβέργης της δεκαετίας του 1970, τον δημόσιο χώρο και την εξωκοινοβουλευτική Αριστερά τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Όλες οι εκπομπές είναι διαθέσιμες στο διαδίκτυο, στη διεύθυνση: https://www.mixcloud.com/aski.

Η εκπομπή φιλοξένησε ιστορικούς, κοινωνικούς επιστήμονες, καλλιτέχνες, δημοσιογράφους: Δημήτρης Αναστασιάδης, Γιάννης Αντωνόπουλος, Τασούλα Βερβενιώτη, Βασίλης Γκόνης, Δημήτρης Γλύστρας, Γιώργος Καζαντζίδης, Κώστας Κατσάπης, Κατερίνα Λαμπρινού, Αλέκος Λεβίδης, Αντώνης Λιάκος, Λίνα Λούβη, Νίκος Μανιός, Μάριος Μαρκοβίτης, Ευγένιος Ματθιόπουλος, Σταύρος Μουδόπουλος, Λάμπρος Μπαλτσιώτης, Γεράσιμος Νοταράς, Λευτέρης και Ζίγκριντ Ξάνθου, Ευγενία Παλιεράκη, Νένη Πανουργιά, Σωτήρης Παρασχάς, Πόπη Πολέμη, Πουλίκος Πουλικάκος, Σωτήρης Ρούσσος, Γιάννης Στογιαννίδης, Κυριάκος Συφιλτζόγλου, Σόνια Τσιτήλου, Ιάσονας Χανδρινός, Κωστής Χατζημιχάλης και Δημήτρης Χριστόπουλος.

Την επιστημονική επιμέλεια των εκπομπών είχε ο Ηλίας Νικολακόπουλος, την οργάνωση παραγωγής η Ιωάννα Βόγλη και τη μουσική επιμέλεια ο Θανάσης Μήνας. Συντονιστές των εκπομπών ήταν οι Μάνος Αυγερίδης, Θανάσης Γάλλος, Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Κωστής Καρπόζηλος, Ηλίας Νικολακόπουλος, Στάθης Παυλόπουλος, Χρήστος Τριανταφύλλου και Αγγελική Χριστοδούλου.

Τα ΑΣΚΙ συνέχισαν και αυτή τη χρονιά είτε αυτόνομα είτε σε συνεργασία με άλλους φορείς να εκπονούν έργα και δράσεις.

• Τον Δεκέμβριο του 2019 οι ερευνητές των ΑΣΚΙ επισκέφθηκαν τη Βόννη, καλεσμένοι του Friedrich Ebert Stiftung, με σκοπό την εμβάθυνση της συνεργασίας των δύο φορέων. Μετά την πολύ επιτυχημένη έκθεση που πραγματοποίησαν οι δύο φορείς σε Βόννη και Αθήνα το 2018, αποφάσισαν να πραγματοποιήσουν συνέδριο με θέμα τις ελληνογερμανικές σχέσεις την περίοδο της Δικτατορίας της 21^ης Απριλίου τον Οκτώβριο του 2020.

• Τον Ιούνιο του 2020 τα ΑΣΚΙ ανέλαβαν, με χρηματοδότηση του Υπουργείο Πολιτισμού, να υλοποιήσουν το έργο «2 αιώνες σε 21 εκπομπές». Στόχος του έργου είναι να εκδοθούν 21 ψηφιακές εκδόσεις. Η θεματολογία τους θα προέλθει από μεγάλα ιστορικά ζητήματα και ορόσημα του 19ου και 20ου, όπως παρουσιάστηκαν και συζητήθηκαν από τους προσκεκλημένους της εκπομπής «Η Ιστορία στο Κόκκινο» (Ραδιοσταθμός «Κόκκινο» 105,5), κατά την περίοδο 2013-2020, με υλικό από τη ραδιοφωνική εκπομπή των ΑΣΚΙ «Η Ιστορία στο Κόκκινο». Το έργο θα ολοκληρωθεί εντός του 2021.

• Tον Ιούλιο του 2020 τα ΑΣΚΙ ολοκλήρωσαν τη σύνταξη μελέτης για την οργάνωση του αρχείο του ΗΣΑΠ, στο πλαίσιο της σύμβασης που είχε υπογραφεί μεταξύ του ΗΣΑΠ και του Σωματείου «Φίλοι των ΑΣΚΙ».

• Στο πλαίσιο του προγράμματος SO-CLOSE του Αυτόνομου Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης, τα ΑΣΚΙ ανέλαβαν να εντοπίσουν και να τεκμηριώσουν υλικό που αφορά τις γυναίκες πολιτικές εξόριστες στο Τρίκερι, με στόχο τη δημιουργία ψηφιακού μουσείου.