σε συνεργασία με τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας
Επιμέλεια: Ηλίας Νικολακόπουλος
Οργάνωση παραγωγής: Νατάσσα Δομνάκη
Μουσική επιμέλεια: Θανάσης Μήνας
Από την Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου και κάθε Κυριακή 10:00 - 11:00 το πρωί Στο Κόκκινο 105,5
Πως ξαναδιαβάζουμε το παρελθόν την εποχή της κρίσης; Πως επιστρέφουμε στα ορόσημα με τα οποία οι άνθρωποι σημάδεψαν την ιστορική διαδρομή τους, την ώρα που ένας ολόκληρος κόσμος αλλάζει;
Πως ξαναβλέπουμε τους μύθους και τις πραγματικότητες του χθες με βάση τις νέες βεβαιότητες του σήμερα;
Η Ιστορία στο Κόκκινο επιθυμεί να συνομιλήσει για το χθες με σύγχρονους επιστήμονες και νέες οπτικές. Εστιασμένη κατά κύριο λόγο στον ταραγμένο 20ό αιώνα, την εποχή των άκρων και με αφορμή σημαντικές ιστορικές επετείους επιχειρεί να αναδείξει μια σειρά από άξονες που διέτρεξαν την πρόσφατη ελληνική ιστορία: από το κίνημα στο Γουδί έως και τη Μεταπολίτευση, από τη σταφιδική κρίση των αρχών του αιώνα έως το επισιτιστικό πρόγραμμα του ΕΑΜ, από το δημοτικιστικό κίνημα στην καθιέρωση του μονοτονικού. Ο στόχος είναι να μιλήσουμε για το παρελθόν ξεφεύγοντας από στερεότυπες εικόνες και έτοιμα σχήματα, να επεξεργαστούμε το παρελθόν ώστε να κατανοήσουμε το σήμερα. Η διαδρομή αυτή θα γίνει με τη συνεργασία των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, τόσο στην επιλογή των θεματικών και των συνομιλητών, όσο και με τη χρήση των μοναδικών αρχειακών και έντυπων συλλογών τους για τον 20ό αιώνα.
1η εκπομπή
Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου & 12 Οκτωβρίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Χρυσή Αυγή και οι διαδρομές της ακροδεξιάς στην Ελλάδα
Συζητούν ο Ηλίας Νικολακόπουλος και ο Δημήτρης Ψαρράς
Ο Ηλίας Νικολακόπουλος συνομιλεί με τον δημοσιογράφο και συγγραφέα Δημήτρη Ψαρρά, με αφορμή το νέο τεύχος του περ. Αρχειοτάξιο που θα κυκλοφορήσει σε λίγες μέρες, για την ιστορία της ακροδεξιάς στην Ελλάδα, τη Χρυσή Αυγή, τις διαδρομές και τη δράση της και τις αιτίες που οδήγησαν στην άνοδο της εκλογικής της δύναμης.
2η εκπομπή
Κυριακή 5 Οκτωβρίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Πίσω απ’ τη βιτρίνα η Δραπετσώνα
Συζητούν ο Νίκος Μπελαβίλας, η Ελένη Κυραμαργιού και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Με αφορμή τον ιστορικό περίπατο που διοργανώνουν τα ΑΣΚΙ, ο 105,5 Στο Κόκκινο και ο Δήμος Κερατσινίου-Δραπετσώνας, ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον πολεοδόμο Νίκο Μπελαβίλα και την ιστορικό Ελένη Κυραμαργιού για την ιστορία της Δραπετσώνας. Μια ιστορία όπου οι μικρασιάτες πρόσφυγες διασταυρώθηκαν με τους εργάτες της εσωτερικής μετανάστευσης σε έναν τόπο γεμάτο ακόμη από τα ίχνη της παρουσίας τους.
3η εκπομπή
Κυριακή 19 Οκτωβρίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Οι νέοι σε κίνδυνο. Η αναμόρφωση των ανηλίκων στην μεταπολεμική Ελλάδα
Συζητούν η Έφη Αβδελά και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με την Έφη Αβδελά, καθηγήτρια Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης για την επιτήρηση, την αναμόρφωση και το σύστημα δικαιοσύνης για τους ανήλικους στην Ελλάδα μετά τον πόλεμο. Μια συζήτηση για τους φόβους και τις ελπίδες που εναπόθεσε η ελληνική κοινωνία στη νεολαία, τις ταξικές και έμφυλες διαφορές, τα αναμορφωτήρια και τους επιμελητές ανηλίκων, τα σφαιριστήρια και τον κινηματογράφο. Γιατί ιστορία δεν είναι μόνο οι ηρωικές επέτειοι ή οι προδοσίες του παρελθόντος.
4η εκπομπή
Κυριακή 26 Οκτωβρίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Η Άλκη Ζέη στην Ιστορία στο Κόκκινο
Συζητούν η Άλκη Ζέη και ο Τάσος Σακελλαρόπουλος
Η γνωστή και ξεχωριστή συγγραφέας μιλάει με τον Τάσο Σακελλαρόπουλο για τις εμπειρίες της αλλά και τις σκέψεις της από την Κατοχή, την Αντίσταση, την ΕΠΟΝ και τον Δεκέμβρη. Κοντά σε αυτά μιλάει για την λογοτεχνία και τους λογοτέχνες στα δύσκολα αλλά και γοητευτικά εκείνα χρόνια και για το πώς έρχεται η ενηλικίωση όταν ο κόσμος ολόκληρος αλλάζει.
5η εκπομπή
Κυριακή 2 Νοεμβρίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Ρωσία 1917: η Οκτωβριανή Επανάσταση
Συζητούν ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, η Ιωάννα Παπαθανασίου και ο Ηλίας Νικολακόπουλος
Ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς και η Ιωάννα Παπαθανασίου συζητούν με τον Ηλία Νικολακόπουλο για τις «10 ημέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο» στο σύντομο εικοστό αιώνα. Μιλούν για τον Λένιν, τους μπολσεβίκους και τα σοβιέτ, τη ρωσική κοινωνία, το ρόλο της οκτωβριανής επανάστασης και τις ελπίδες που κατέρρευσαν σύντομα μέσα από την ανάγκη υπεράσπισης του «σοσιαλισμού σε μια μόνο χώρα».
6η εκπομπή
Κυριακή 9 Νοεμβρίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Νοεμβριανά 1916: η πολεμική σύγκρουση στην Αθήνα στο πλαίσιο του Εθνικού Διχασμού, οι αφετηρίες και η συνέχειά της
Συζητούν ο Ηλίας Νικολακόπουλος, η Δέσποινα Παπαδημητρίου και ο Τάσος Σακελλαρόπουλος
Για το θέμα συζητούν ο Ηλίας Νικολακόπουλος, η Δέσποινα Παπαδημητρίου και ο Τάσος Σακελλαρόπουλος. Παρουσιάζουν τα πολιτικά ζητούμενα της περιόδου, την θέση της χώρας στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, τις εσωτερικές ιδιαιτερότητες των δύο παρατάξεων, των φιλοβενιζελικών και των φιλοβασιλικών. Δίνεται ιδιαίτερο βάρος στο ένοπλο κίνημα των φιλοβασιλικών Επιστράτων, στην σύγκρουση τους με τα γαλλικά στρατεύματα που είχαν αποβιβαστεί για να ελέγξουν την Αθήνα και στο «ανάθεμα» εναντίον του Ελευθέριου Βενιζέλου. Αναλύονται όμως και τα πογκρόμ στα οποία επιδόθηκαν οι Επίστρατοι εναντίον των εχθρών της Παλαιάς Ελλάδας που ήταν: οι Μικρασιάτες πρόσφυγες που έχουν καταφύγει στην πόλη λόγω των διωγμών στην Μικρά Ασία, οι κρητικοί αλλά και οι νέοι έμποροι. Τέλος ως αποκαλυπτική έκπληξη παρουσιάζεται απόσπασμα πρόσφατου κειμένου στελέχους της Χρυσής Αυγής, στο οποίο η οργάνωση διεκδικεί την κληρονομία αλλά και την συνέχεια με την οργάνωση των Επιστράτων.
7η εκπομπή
Κυριακή 16 Νοεμβρίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Πολυτεχνείο 1973: ο απόηχος μιας εξέγερσης
Συζητούν η Κατερίνα Λαμπρινού, ο Ιάσονας Χανδρινός και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με την πολιτική επιστήμονα Κατερίνα Λαμπρινού και τον ιστορικό Ιάσονα Χανδρινό για την εξέγερση του Πολυτεχνείου 41 χρόνια μετά, τις εκ των υστέρων αναγνώσεις της, τις διαδρομές των ανθρώπων που συμμετείχαν και τις δικές τους εικόνες από μια εξέγερση που γνώρισαν μόνο μέσα απ’ τους εορτασμούς των επετείων και τα διαβάσματά τους.
8η εκπομπή
Κυριακή 23 Νοεμβρίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Συζητώντας με τον Σπύρο Ασδραχά
Συνομιλούν ο Σπύρος Ασδραχάς, η Άννα Ματθαίου και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Μια εκπομπή αφιερωμένη στον Σπύρο Ασδραχά, έναν από τους σημαντικότερους Έλληνες ιστορικούς.
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης και η Άννα Ματθαίου συζητούν μαζί του για τον ιστορικό χρόνο, την ιστορία και την πολιτική, την ιστορία ως εργαλείο για την κατανόηση του σήμερα, τη σχέση ιστορίας και τέχνης.
9η εκπομπή
Κυριακή 30 Νοεμβρίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
70 χρόνια από τον Δεκέμβρη του 1944
Συζητούν ο Ηλίας Νικολακόπουλος, η Ιωάννα Παπαθανασίου, ο Σωτήρης Ριζάς, ο Τάσος Σακελλαρόπουλος και ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης
Με αφορμή τη συμπλήρωση 70 χρόνων από τα Δεκεμβριανά, τα ΑΣΚΙ, χρησιμοποιώντας υλικό από τις περσινές εκπομπές τους, αφιερώνουν την εκπομπή τους στην ένοπλη σύγκρουση που έμεινε γνωστή στην ιστορία ως «η μάχη της Αθήνας». Συζητάμε για την κοινωνική γεωγραφία των συνοικιών της Αθήνας στην Απελευθέρωση, τον κοινωνικό διχασμό από τις εμφύλιες συγκρούσεις του τελευταίου χρόνου της Κατοχής, τα κρίσιμα γεγονότα της 3ης Δεκεμβρίου, τα θύματα του Δεκέμβρη. Αναζητούμε τα χαρακτηριστικά των πρωταγωνιστών, τις πολιτικές αφετηρίες των γεγονότων, την ποιοτική σύνθεση των αντίπαλων δυνάμεων, την εδαφική ανάπτυξη των μαχών αλλά και τις αιτίες οι οποίες οδήγησαν στην ανακωχή, στην πορεία των ομήρων και την κατάληξη με την υπογραφή της Συνθήκης της Βάρκιζας. Τί ήταν εντέλει ο Δεκέμβρης του ’44; Τί σήμαινε για τις εμπλεκόμενες πολιτικές δυνάμεις και ποιες εξελίξεις δρομολόγησε στην πολιτική σκηνή;
10η εκπομπή
Κυριακή 7 Δεκεμβρίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Μια ξεχασμένη επέτειος: το βασιλικό αντικίνημα της 13ης Δεκεμβρίου 1967
Συζητούν ο Ηλίας Νικολακόπουλος και ο Τάσος Σακελλαρόπουλος
Με αφετηρία την κίνηση του τέως βασιλιά Κωνσταντίνου εναντίον της Χούντας των συνταγματαρχών παρουσιάζεται αυτή καθαυτή η ενέργεια του βασιλικού αντικινήματος αλλά και η σχέση του θρόνου με την πολιτική ζωή και με τον στρατό, ο ρόλος του στην μετεμφυλιακή Ελλάδα, οι συνδέσεις και οι αντιπαλότητες με τις πολιτικές παρατάξεις, η κοινωνική απήχηση και η αντίθεση στον θεσμό μέσα από εκτιμήσεις αλλά και εκλογικά αποτελέσματα περιοχών της επικράτειας.
Μια εκπομπή που αποτιμά την πολιτική οντότητα και την παρεμβατικότητα του βασιλικού θεσμού που τόσο πολύ καθόρισε τα ελληνικά πράγματα έως την δικτατορία και το δημοψήφισμα του 1974.
11η εκπομπή
Κυριακή 14 Δεκεμβρίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Δεκεμβριανά 1944: Οι διαδρομές μιας επετείου
Συζητούν η Ελένη Κούκη, η Μάγδα Φυτιλή και ο Μάνος Αυγερίδης.
Ο ιστορικός Μάνος Αυγερίδης συζητά με τις συναδέλφους του Ελένη Κούκη και Μάγδα Φυτιλή για τα Δεκεμβριανά και τις προσλήψεις τους από τη μετεμφυλιακή Ελλάδα, τα χρόνια της δικτατορίας και τη μεταπολίτευση μέχρι σήμερα. Στον απόηχο του συνεδρίου των ΑΣΚΙ και του Φόρουμ Κοινωνικής Ιστορίας «Δεκεμβριανά 1944. Το παρελθόν και οι χρήσεις του» (12-13 Δεκεμβρίου, Κεντρικό κτίριο Πανεπιστημίου Αθηνών), τρεις νέοι ιστορικοί συνομιλούν για τις διαδρομές αυτής της δύσκολης επετείου στο χρόνο, τις πολιτικές της μνήμης και της ιστορίας, καθώς και τις αναγνώσεις της στη σημερινή συγκυρία, 70 χρόνια μετά τη «μάχη της Αθήνας».
12η εκπομπή
Κυριακή 4 Ιανουαρίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Καλάβρυτα Δεκέμβρης 1943: Από το μαρτύριο στη μνήμη
Συζητούν ο Ηλίας Γιαννακάκης και ο Τάσος Σακελλαρόπουλος.
Η εκπομπή πραγματοποιείται με αφορμή της επέτειο από το Ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων τον Δεκέμβριο του 1943.
Για το θέμα θα συζητήσουν ο σκηνοθέτης Ηλίας Γιαννακάκης και ο Τάσος Σακελλαρόπουλος. Η συζήτηση θα περιστραφεί κυρίως γύρω από το νέο ιστορικό ντοκιμαντέρ του Ηλία Γιαννακάκη που έχει τίτλο «Καλάβρυτα – Άνθρωποι και σκιές».
Ο τρόπος και η μέθοδος που καταγράφθηκαν οι εμπειρίες και οι αναμνήσεις από το τραγικό γεγονός θα παρουσιαστούν σε συνδυασμό με τον τρόπο που αποτιμήθηκε και αποτιμάται η στην τρέχουσα μνήμη των κατοίκων της περιοχής.
Στην ταινία θίγεται ένα βασικό ζήτημα που συνόδεψε και συνοδεύει την αποτίμηση της αντιστασιακής δράσης: το ζήτημα των αντιποίνων σε «απάντηση» στην δράση των ανταρτών. Επίσης το ζήτημα της παρουσίας και της εκπαίδευσης αρκετών παιδιών των εκτελεσμένων καλαβρυτινών στην μεταπολεμική Γερμανία, άρα η αποδοχή βοήθειας από τον κατακτητή, είναι ένα ακόμη ενδιαφέρον πεδίο που θα συζητηθεί, πάντοτε στο πλαίσιο του πως και του γιατί της ιστορικής μνήμης.
13η εκπομπή
Κυριακή 11 Ιανουαρίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Ο διπλός εκλογικός σεισμός του 2012
Συζητούν η Βασιλική Γεωργιάδου, ο Γεράσιμος Μοσχονάς και ο Ηλίας Νικολακόπουλος
Δύο βδομάδες πριν τις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου, μια αναδρομή στις διπλές εκλογές του 2012 που μετέβαλαν πλήρως το κομματικό τοπίο. Η αποστασιοποίηση των πολιτών από τα κόμματα, η κατάρρευση της εμπιστοσύνης στους πολιτικούς θεσμούς, η εμφάνιση νέων κομμάτων, το φαινόμενο Χρυσή Αυγή και η εντυπωσιακή άνοδος της ριζοσπαστικής Αριστεράς που διεκδικεί σήμερα την εξουσία.
14η εκπομπή
Κυριακή 18 Ιανουαρίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Χρήσεις και καταχρήσεις της ιστορίας: από τις εκλογές του 1920 στο σήμερα
Συζητούν η Δέσποινα Παπαδημητρίου, ο Τάσος Σακελλαρόπουλος και ο Ηλίας Νικολακόπουλος
Με αφορμή της πρόσφατες συζητήσεις γύρω από τις εκλογές του 1920 και τις αναλογίες τους με τη σημερινή εκλογική αναμέτρηση, ο Ηλίας Νικολακόπουλος, η Δέσποινα Παπαδημητρίου και ο Τάσος Σακελλαρόπουλος αναλύουν τις εκλογές του 1920 και συζητούν για προεκλογικά διλήμματα, μετεκλογικές συνέπειες και ιστορικές ερμηνείες.
15η εκπομπή
Κυριακή 1η Φεβρουαρίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
«Η δικαιοσύνη ήταν απ’έξω»: Οι δίκες των δοσιλόγων, 1945-1949
Συζητούν ο Δημήτρης Κουσουρής και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συνομιλεί με τον ιστορικό Δημήτρη Κουσουρή, με αφορμή το καινούργιο βιβλίο του, για τους δοσιλόγους, τις δικαστικές διώξεις,τις πολιτικές και κοινωνικές διεργασίες που επηρέασαν το έργο της Δικαιοσύνης χαρτογραφώντας μια σκοτεινή εποχή της σύγχρονης ιστορίας, που παρέμενε επί δεκαετίες ταμπού για τη δημόσια μνήμη του πολέμου.
16η εκπομπή
Κυριακή 8 Φεβρουαρίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Στέφανος Στεφάνου, Ένας από τους πολλούς της ελληνικής Αριστεράς
Συζητούν ο Στέφανος Στεφάνου και η Ιωάννα Παπαθανασίου
Η Ιωάννα Παπαθανασίου συνομιλεί με έναν παλαίμαχο, εκπρόσωπο της χρυσής γενιάς της ΕΠΟΝ και των μεγάλων αγώνων, τον Στέφανο Στεφάνου, έναν νεολαίο 89 χρόνων όπως το αποδεικνύει η φλόγα της ψυχής του. Ξεκινώντας από τις σημερινές ανατρεπτικές πραγματικότητες και την νίκη της Αριστεράς στις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου, η συζήτηση επικεντρώνει σε στιγμές της εκλογικής ιστορίας του ελληνικού αριστερού κινήματος και, με βάση την πρόσφατη έκδοση της αυτοβιογραφίας του Στεφάνου, αναζητά στις αξίες της Αριστεράς τα μυστικά εκείνα συστατικά που θα μπορέσουν να «χτίσουν» μια νέα σχέση εμπιστοσύνης με την κοινωνία.
17η εκπομπή
Κυριακή 15 Φεβρουαρίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Ο Εθνικός Διχασμός ως ένας εμφύλιος πόλεμος
Συζητούν ο Ηλίας Νικολακόπουλος και ο Τάσος Σακελλαρόπουλος
Ο Ηλίας Νικολακόπουλος κα ο Τάσος Σακελλαρόπουλος παρουσιάζουν μια εκπομπή με θέμα τον Εθνικό Διχασμό 1915-1917, την μεγάλη σύγκρουση που χαρακτήρισε το εσωτερικό της ελληνικής κοινωνίας έως την περίοδο της Κατοχής και την εμφάνιση του ισχυρού ρεύματος του ΕΑΜ.
Ο Εθνικός Διχασμός ίσως έχει πια ξεχαστεί μετά τα όσα μεσολάβησαν έκτοτε. Καλό είναι όμως να μιλήσουμε για αυτόν και να του δώσουμε την πραγματική διάσταση που είχε, σαν μια σύγκρουση σκληρή, αιματηρή και καταστροφική. Μια σύγκρουση που διατήρησε χαρακτηριστικά ενός εμφυλίου πολέμου μεταξύ της παλιάς, προ Βαλκανικών πολέμων ελληνικής κοινωνίας και των κοινωνιών των Νέων Χωρών που ενσωματώθηκαν στον εθνικό κορμό μετά από αυτούς. Ενός πολέμου μεταξύ της στατικότητας και της εξέλιξης και κυρίως μιας σύγκρουσης που αποκάλυπτε την ουσιαστική αλλά παρακινδυνευμένη αλυτρωτική πολιτική του Βενιζέλου απέναντι στην κατ’ επίφαση και «ασφαλή» χρήση της Μεγάλης Ιδέας από τον θρόνο.
18η εκπομπή
Κυριακή 22 Φεβρουαρίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Πέρα από τις τυπωμένες σελίδες: το βίωμα, η μαρτυρία και οι ομάδες προφορικής ιστορίας
Συζητούν η Τασούλα Βερβενιώτη και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συνομιλεί με την ιστορικό Τασούλα Βερβανιώτη για την προφορική ιστορία, τη μεθοδολογία της και τη συγκρότηση ομάδων προφορικής ιστορίας στις γειτονιές της Αθήνας: οι μνήμες των καθημερινών ανθρώπων, τα βιώματά τους, τα εναλλακτικά παρελθόντα των αφηγήσεών τους την εποχή της κρίσης.
19η εκπομπή
Κυριακή 1η Μαρτίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Τα ίχνη της κρίσης στον ιστό της πόλης
Συζητούν ο Νίκος Μπελαβίλας και ο Τάσος Σακελλαρόπουλος
Ο Τάσος Σακελλαροπουλος και ο αναπληρωτής καθηγητης στην Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ Νίκος Μπελαβίλας συζητούν για τα αποτελεσματα των μελετών του Πολυτεχνείου που είναι σχετικές με τις ανατροπές, τις αλλαγές και την παρούσα κατάσταση σε περιοχές οπως η Κυψέλη, η Πλατεία Βάθη, το Μεταξουργείο, τα Εξάρχεια, το Κουκάκι, το Γαλάτσι και το Κέντρο του Πειραιά.
Μέσα απο μια σύντομη αναδρομή στην διαμόρφωση των περιοχών αυτών, στην εκπομπη αναδεικνύονται: οι αλλαγές στους ευάλωτους κλάδους του εμπορίου, η νέα πραγματικότητα με τα κενά και με τα εγκαταλειμμένα κτίρια, η λειτουργία των στερεοτύπων που έχουν σχέση με τους μετανάστες και τις διαδηλώσεις αλλά και για τους άστεγους των πόλεων και την ιδιαιτερότητα των αστέγων της Αθήνας. Και γενικότερα για την κρίση που βιώνει το γερασμένο πια ιστορικό κέντρο της πόλης στα χρόνια του Μνημονίου.
20ή εκπομπή
Κυριακή 8 Μαρτίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5 (Σε επανάληψη)
Οι μεταμορφώσεις μιας επετείου: το ελληνικό οδοιπορικό της Διεθνούς Ημέρας της Γυναίκας
Συζητούν η Κωστούλα Σκλαβενίτη και η Αγγέλικα Ψαρρά
Η Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας καθιερώνεται το 1910 με απόφαση της Β΄ Διεθνούς Διάσκεψης των Σοσιαλιστριών στην Κοπεγχάγη, ενώ στην Ελλάδα εισάγεται από το ΚΚΕ το 1924. Είναι βέβαιο πως η μεταπολιτευτική διάχυση του εορτασμού και η ποικιλία των σύγχρονων εκδοχών του έχουν προ πολλού επιτύχει να συσκοτίσουν την ιστορική διαδρομή της επετείου: αδιευκρίνιστες παραμένουν έτσι οι απαρχές της, νεφελώδης η γενεαλογία της και ασαφείς οι διαδοχικές μεταμφιέσεις της. Ετήσια ευκαιρία συμπύκνωσης των λόγων περί γυναικών όσο και των λόγων των ίδιων των γυναικών, συστηματική αφορμή για τη διατύπωση θέσεων σχετικών με το λεγόμενο γυναικείο ζήτημα και την εισαγωγή έμφυλων πολιτικών πρακτικών, η μελέτη της Διεθνούς Ημέρας της Γυναίκας μάς προσφέρει τη δυνατότητα να ανιχνεύσουμε σημαντικές πτυχές της ιστορίας των εγχώριων γυναικείων κινημάτων, κατά κύριο λόγο εκείνων που συνδέθηκαν με τις περιπέτειες της ελληνικής Αριστεράς.
21η εκπομπή
Κυριακή 15 Μαρτίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Τα παιδιά μόνα, στον πόλεμο
Συζητούν ο Δημήτρης Πλουμπίδης και ο Τάσος Σακελλαρόπουλος
Ο καθηγητής Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Δημήτρης Πλουμπίδης μιλάει με τον Τάσο Σακελλαρόπουλο για τις εμπειρίες και τις συνέπειες που βιώνουν τα παιδιά όταν βρίσκονται μακριά από τις οικογένειες τους σε καιρό πολέμου.
Στις παιδοπόλεις της Βασιλικής Πρόνοιας, στα ιδρύματα για παιδιά στις Λαϊκές Δημοκρατίες, στο «παιδομάζωμα» και στο «παιδοφύλαγμα» και στα ναζιστικά στρατόπεδα για τα μικρά εβραιόπουλα, δομούνται αγωνίες και φόβοι που συνοδεύουν τους ανθρώπους που τα έζησαν.
Η δραματική και τραγική, συχνά, πορεία των παιδιών που μόνα στον πόλεμο καλούνται αφενός να επιβιώσουν, αφετέρου να ζήσουν στην συνέχεια μια ζωή μακριά από την καταστροφή.
Η εκπομπή ανοίγει τον φακό της Ιστορίας σε πεδία που συχνά αναρωτιόμαστε για τον τρόπο που λειτουργούν και συντίθενται.
22η εκπομπή
Κυριακή 22 Μαρτίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Φουστανέλες και τσαρούχια: το 1821 στον ελληνικό κινηματογράφο
Συζητούν ο Παναγιώτης Στάθης και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον ιστορικό Παναγιώτη Στάθη για τις αναπαραστάσεις της Επανάστασης του 1821 στον ελληνικό κινηματογράφο. Από τον προπολεμικό Αλή Πασά (1926), τη χουντική Μαντώ Μαυρογένους (1971) και τον μεταπολιτευτικό Μπάιρον (1992, ο ελληνικός κινηματογράφος επέλεξε στιγμές και επεισόδια του κορυφαίου γεγονότος για τη δημιουργία του ελληνικού έθνους-κράτους, συνομιλώντας με τα στερεότυπα και τις αντιφάσεις της ελληνικής ιστοριογραφίας, δεξιάς και αριστερής.
23η εκπομπή
Κυριακή 5 Απριλίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Νεανικές πολιτικές ταυτότητες, κοινωνικές συμπεριφορές και η σχέση τους με την Ιστορία
Συζητούν η Αλεξάνδρα Κορωναίου και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με την Αλεξάνδρα Κορωναίου, καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, με αφορμή μια πανευρωπαϊκή έρευνα για τις πολιτικές ταυτότητες και τις κοινωνικές συμπεριφορές των νέων.
Στο επίκεντρο της συζήτησης θα τεθούν θέματα όπως η πολιτική συμμετοχή, η ξενοφοβία, ο ρατσισμός, η άνοδος της ακροδεξιάς, η ευρωπαϊκή ταυτότητα στην Ελλάδα και την Ευρώπη των αρχών του 21ου αιώνα.
24η εκπομπή
Κυριακή 26 Απριλίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Οι καιροί που άλλαξαν τα λιμάνια. Ένας θαλασσινός ιστορικός περίπλους με κέντρο τις τεχνολογικές εξελίξεις που άλλαξαν τα λιμάνια στο Αιγαίο
Συζητούν ο Νίκος Μπελαβίλας και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Νίκο Μπελαβίλα, αναπληρωτή καθηγητή στην Σχολή Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου για τα βήματα που άλλαξαν την όψη και την λειτουργία των λιμανιών του Αιγαίου όταν σταδιακά τα πλοία πέρασαν από τα ιστία στον ατμό. Η πορεία και οι ανατροπές του ναυτικού κόσμου θα παρουσιαστούν μέσα από το θαλάσσιο εμπόριο, τους ναυτικούς πολέμους, την πειρατεία και το λαθρεμπόριο αλλά και την εξέλιξη της τεχνολογίας σε ξηρά και θάλασσα που οδήγησε στην κατάργηση των κάστρων των λιμανιών και την εγκατάσταση σε αυτά μεγάλων κτιρίων που υποστήριζαν την παρασκευή και την φύλαξη αγαθών και προϊόντων.
Μια συζήτηση για την ιστορία της ναυτιλίας στον 19ο και στον 20ο αιώνα μέσα από τις θαλάσσιες οδούς και τα λιμάνια στις άκρες τους.
25η εκπομπή
Κυριακή 3 Μαΐου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Συζητώντας για τον εμφύλιο πόλεμο με αφορμή το βιβλίο του Πολυμέρη Βόγλη «Η αδύνατη επανάσταση»
Συζητούν ο Πολυμέρης Βόγλης και ο Τάσος Σακελλαρόπουλος
Ο Τάσος Σακελλαρόπουλος και ο Πολυμέρης Βόγλης, αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας συζητούν με αφορμή την έκδοση του βιβλίου με τίτλοΗ αδύνατη επανάσταση. Η κοινωνική δυναμική του εμφυλίου πολέμου (εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2014).Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζει ο ιστορικός όταν γράφει ένα βιβλίο για τον εμφύλιο πόλεμο; Με ποιο τρόπο το συγκεκριμένο βιβλίο πραγματεύεται τον Εμφύλιο ως πρόβλημα ιστορίας και ποια είναι η καινούργια οπτική που παρουσιάζει;
Επιπλέον, συζητούν για το γεγονός του πολέμου ως κορύφωση μιας διαδικασίας πολιτικής σύγκρουσης, για τον τρόπο που συγκροτήθηκαν οι αντίπαλοι, για τις φάσεις του πολέμου. Θέτοντας στο επίκεντρο τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας, αναπτύσσεται η θέση ότι ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος ήταν μια επανάσταση που η τροπή των πραγμάτων και οι συνθήκες μέσα στις οποίες διεξήχθη δεν την οδήγησε στη νίκη.
26η εκπομπή
Κυριακή 10 Μαΐου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
70 χρόνια μετά: Οι μνήμες του πολέμου στην Ευρώπη
Συζητούν η Άννα-Μαρία Δρουμπούκη και ο Ηλίας Νικολακόπουλος
Η 8η Μαΐου θεωρείται η πιο σημαντική ημερομηνία για τη συλλογική μνήμη των χωρών της Ευρώπης, καθώς σηματοδοτεί την «απελευθέρωση από τον Χιτλερο-φασισμό» και την επίσημη ήττα του ναζισμού. Κάθε χρόνο παρατηρείται μαραθώνιος εορτασμών σε όλη την Ευρώπη, με εξαίρεση την Ελλάδα, η οποία επιλέγει να εορτάζει την αρχή (28η Οκτωβρίου) και όχι το τέλος του πολέμου ως επέτειο εθνικής ανάτασης και αυτοεπιβεβαίωσης. Στη Ρωσία έχει καθιερωθεί η 9η Μαΐου ως «Ημέρα της Αντιφασιστικής Νίκης» με μεγαλοπρεπέστατους εορτασμούς στη Μόσχα. Το τέλος του πολέμου αποτέλεσε για τους Γερμανούς «ήττα» ή «απελευθέρωση»; Και πώς διαχειρίζεται η σύγχρονη Ευρώπη το μήνυμα της μνήμης;
27η εκπομπή
Κυριακή 17 Μαΐου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Η ιστορία ενός Αγνώστου: Μνημεία και εθνικές τελετουργίες στην Αθήνα του Μεσοπολέμου
Συζητούν η Ελένη Κούκη και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη που εγκαινιάζεται στις 25 Μαρτίου του 1932, έρχεται να διευθετήσει τη μνημειακή τοπογραφία του κέντρου της πρωτεύουσας, να κλείσει λογαριασμούς με το πρόσφατο παρελθόν (Μικρασιατική Εκστρατεία, Βασιλεία) και να προσφέρει ένα χώρο για μεγάλες μαζικές τελετές. Όχι, όμως χωρίς ενστάσεις, δημοσιογράφοι, καλλιτέχνες και διανοούμενοι θα ανοίξουν έναν αιχμηρό δημόσιο διάλογο για το νόημα της εθνικής τέχνης και τη διαμόρφωση του μνημειακού κέντρου της πόλης. Εξετάζοντας τόσο τον Άγνωστο Στρατιώτη, όσο και μια σειρά από άλλους εμβληματικούς τόπους της πρωτεύουσας που είχαν χρησιμεύσει ως τόποι διοργάνωσης εθνικών εορτασμών πριν από αυτόν (Καλλιμάρμαρο, Ακαδημία Αθηνών, πεδίο του Άρεως κ.α.) μπορούμε να καταλάβουμε τις νέες ανάγκες της Εξουσίας στο Μεσοπόλεμο για μεγαλοπρεπείς εμφανίσεις, να παρακολουθήσουμε τις χωροταξικές μεταλλάξεις της ίδιας της πρωτεύουσας, αλλά και την επίσημη εθνική ρητορική της εποχής.
28η εκπομπή
Κυριακή 24 Μαΐου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Μια ιστορική αναδρομή στην πολιτική και κοινωνική πορεία της Καισαριανής και των ανατολικών συνοικιών της Αθήνας
Συζητούν ο Ηλίας Νικολακόπουλος και ο Τάσος Σακελλαρόπουλος
Δίπλα στο αστικό Παγκράτι συγκροτείται και αναπτύσσεται η συνοικία της Καισαριανής στην οποία εγκαθίστανται μικρασιάτες πρόσφυγες ήδη από το φθινόπωρο του 1922.
Τα αντίσκηνα της πρώτης εγκατάστασης, θα τα διαδεχθούν οι ξύλινες παράγκες που θα κατασκευάσουν οι πρόσφυγες σε οικόπεδα που θα τους παραχωρήσει το κράτος. Από εκεί και μετά θα ανοίξει ένας αγώνας επιβίωσης, στον οποίο θα τους συνδράμει περισσότερο η οργάνωση Near East Foundation και πολύ λιγότερο το κράτος. Μέσα στην πολιτική ένταση του Μεσοπολέμου, η Καισαριανή θα ενταχθεί κατά κύριο λόγο στην βενιζελική παράταξη για να αποτελέσει τελικά κατά την διάρκεια της Κατοχής ένα εαμικό κάστρο μέσα στο οποίο αναπτύσσονται και δρουν με μεγάλη ευχέρεια οι δυνάμεις της αριστεράς και οι οργανώσεις του ΚΚΕ. Παράλληλα, λόγω του σκοπευτηρίου θα αποτελέσει και έναν από τους χαρακτηριστικούς τόπους μαρτυρίου και εκτελέσεων.
Έως και τον Δεκέμβρη του 1944 η Καισαριανή θα αποτελέσει την απειλή για τους εχθρούς της Αντίστασης και το καταφύγιο για τους αγωνιστές της.
29η εκπομπή
Κυριακή 31 Μαΐου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Ο πολιτισμός της Αριστεράς στα χρόνια του αντικομμουνισμού (1950-1967)
Συζητούν ο Τάσος Τρίκκας και ο Τάσος Σακελλαρόπουλος
Λίγο μετά την ήττα στον Εμφύλιο πόλεμο, η Αριστερά στην Ελλάδα συγκροτεί σταδιακά μια πρόταση που θα ανανεώσει και θα ζωντανέψει την πνευματική ζωή του τόπου. Απέναντι σε κλειστούς ορίζοντες για τον πολιτισμό, η ΕΔΑ αρχικά και η Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη στην συνέχεια, υποστηρίζουν την αριστερή κουλτούρα προβάλλοντας καταρχήν την Εθνική Αντίσταση ως ηθικό και ως πατριωτικό γεγονός.
Στην προσπάθεια διεύρυνσης και βελτίωσης της πολιτισμικής πραγματικότητας, ιδρύονται περιοδικά όπως η Επιθεώρηση Τέχνης, λειτουργούν εκδοτικοί οίκοι όπως το Θεμέλιο και εγκαινιάζονται θεσμοί όπως η Εβδομάδες Σύγχρονης Σκέψης. Παράλληλα στις συναυλίες του Μίκη ακούγεται μελοποιημένη η ποίηση του Ρίτσου, του Ελύτη και του Καμπανέλλη. Όλα αυτά θα φτιάξουν τελικά μια απελευθερωτική «κοσμογονία» εμπειρίας και σκέψης που θα χρειαστεί να πολεμήσει ενάντια στον συντηρητισμό της κοινωνίας, αλλά και στον κομματικό δογματισμό.
30η εκπομπή
Κυριακή 7 Ιουνίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Η δημιουργία μιας εργατούπολης: βιομηχανική ανάπτυξη και εργατική εγκατάσταση στη Δραπετσώνα, 1900-1967
Συζητούν η Λήδα Παπαστεφανάκη, η Ελένη Κυραμαργιού και ο Ηλίας Νικολακόπουλος
Στην παράκτια ζώνη της Ηετιώνειας ακτής και στην ενδοχώρα, στη Δραπετσώνα, ξεκίνησαν να λειτουργούν μια σειρά από βιοτεχνικές και βιομηχανικές επιχειρήσεις μετά το 1880.H μεταφορά του ναυπηγείου Βασιλειάδη, η ίδρυση της Εταιρείας Λιπασμάτων και της ΑΓΕΤ Ηρακλής στις αρχές του 20ού αιώνα οριοθέτησαν τη Δραπετσώνα ως το κέντρο της βιομηχανικής ανάπτυξης του Πειραιά, λόγω του μεγέθους των συγκεκριμένων επιχειρήσεων: της έκτασης των μονάδων, του όγκου της παραγωγής και της εργατικής δύναμης που απασχόλησαν. Παράλληλα με τις βιομηχανικές μονάδες στην Ηετιώνεια ακτή, δίπλα στις εγκαταστάσεις του λιμανιού και των σιδηροδρομικών γραμμών νέοι οικιστικοί πυρήνες δημιουργήθηκαν βορειοανατολικά της βιομηχανικής ζώνης, στα τέλη του 19ου αιώνα. Οι εργατικοί πληθυσμοί των νέων μονάδων δημιούργησαν παραπήγματα στον έρημο χώρο πλάι στην εργασία τους. Η Δραπετσώνα αποτελούσε τον ιδανικό χώρο για να στεγάσει έναν «αόρατο» εργατικό οικιστικό πυρήνα. Η άφιξη των προσφύγων της μικρασιατικής καταστροφής και η εγκατάσταση περισσότερων από 25.000 προσφύγων μετασχημάτισε τον οικισμένο χώρο σε μια ατέλειωτη παραγκούπολη.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Λίλα Λεοντίδου, Πόλεις της Σιωπής. Εργατικός εποικισμός της Αθήνας και του Πειραιά, 1909-1940, Αθήνα1989.
Μαΐστρου Ε. – Μαυροκορδάτου Δ. - Μαχαίρας Γ. - Μπελαβίλας Ν. - Παπαστεφανάκη Λ. - Πολύζος Γ., Ανώνυμη Ελληνική Εταιρεία Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων (1909-1993), Λιπάσματα Δραπετσώνας, Αθήνα 2007.
Χρήστος Χατζηιωσήφ, Η γηραιά Σελήνη. Η βιομηχανία στην ελληνική οικονομία, 1830-1940, Αθήνα 1993.
31η εκπομπή
Κυριακή 14 Ιουνίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Ο μύθος του Άρη Βελουχιώτη
Συζητούν η Άλκη Ζέη και ο Ηλίας Νικολακόπουλος
Με αφορμή τη συμπλήρωση 70 χρόνων από το θάνατο του Άρη Βελουχιώτη, ο Ηλίας Νικολακόπουλος συζητά με την Άλκη Ζέη για το μύθο του Άρη Βελουχιώτη και την Αριστερά. Για τα χρόνια της Κατοχής και τον αντίκτυπο της αντιστασιακής δράσης του Άρη στους ΕΠΟΝίτες και τις ΕΠΟΝίτισσες της γενιάς της. Για το τραγικό τέλος και τη σιωπή του κόμματος. Για την «επανανακάλυψη» του Βελουχιώτη στη δεκαετία του 1960 μέσα από εκδόσεις βιβλίων, έως την ανάδειξή του σε σύμβολο της αντίστασης στη Μεταπολίτευση.
32η εκπομπή
Κυριακή 21 Ιουνίου 10.00 - 11.00 Στο Κόκκινο 105,5
Διεθνής Αμνηστία: 40 χρόνια αγώνων για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων στην Ελλάδα
Συζητούν ο Γιώργος Κοσμόπουλος, ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης και ο Τάσος Σακελλαρόπουλος
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης και ο Τάσος Σακελλαρόπουλος συζητούν με τον Γιώργο Κοσμόπουλο, επικεφαλής του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας με αφορμή τα 40 χρόνια από την ίδρυση του Τμήματος. Έχοντας ιδρυθεί στις αρχές τις δεκαετίας του 1960, η Διεθνής Αμνηστία διαδραμάτισε έναν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στα χρόνια της δικτατορίας ενημερώνοντας τη διεθνή κοινή γνώμη για τα βασανιστήρια στην Ελλάδα και τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ίδρυση του Ελληνικού Τμήματος το 1975 σηματοδότησε την έναρξη μια πολυποίκιλης δράσης αφιερωμένης στα ανθρώπινα δικαιώματα και στην καταδίκη κάθε παραβίασής τους. Η ελευθερία της έκφρασης και της συνείδησης, η προστασία της σωματικής και ψυχικής ακεραιότητας, η υπεράσπιση των δικαιωμάτων ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού αποτέλεσαν και αποτελούν σταθερούς τροχιοδείκτες της πορείας της.
