σε συνεργασία με τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας
Επιμέλεια: Ηλίας Νικολακόπουλος
Μουσική επιμέλεια: Θανάσης Μήνας
Οργάνωση παραγωγής: Ιωάννα Βόγλη
Από την Κυριακή 3 Οκτωβρίου και κάθε Κυριακή 13:00 - 14:00 το μεσημέρι Στο Κόκκινο 105,5
Πως ξαναδιαβάζουμε το παρελθόν την εποχή της κρίσης; Πως επιστρέφουμε στα ορόσημα με τα οποία οι άνθρωποι σημάδεψαν την ιστορική διαδρομή τους, την ώρα που ένας ολόκληρος κόσμος αλλάζει;
Πως ξαναβλέπουμε τους μύθους και τις πραγματικότητες του χθες με βάση τις νέες βεβαιότητες του σήμερα;
Η Ιστορία στο Κόκκινο επιθυμεί να συνομιλήσει για το χθες με σύγχρονους επιστήμονες και νέες οπτικές. Εστιασμένη κατά κύριο λόγο στον ταραγμένο 20ό αιώνα, την εποχή των άκρων και με αφορμή σημαντικές ιστορικές επετείους επιχειρεί να αναδείξει μια σειρά από άξονες που διέτρεξαν την πρόσφατη ελληνική ιστορία: από το κίνημα στο Γουδί έως και τη Μεταπολίτευση, από τη σταφιδική κρίση των αρχών του αιώνα έως το επισιτιστικό πρόγραμμα του ΕΑΜ, από το δημοτικιστικό κίνημα στην καθιέρωση του μονοτονικού. Ο στόχος είναι να μιλήσουμε για το παρελθόν ξεφεύγοντας από στερεότυπες εικόνες και έτοιμα σχήματα, να επεξεργαστούμε το παρελθόν ώστε να κατανοήσουμε το σήμερα. Η διαδρομή αυτή θα γίνει με τη συνεργασία των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, τόσο στην επιλογή των θεματικών και των συνομιλητών, όσο και με τη χρήση των μοναδικών αρχειακών και έντυπων συλλογών τους για τον 20ό αιώνα.
32η εκπομπή
Κυριακή 10 Ιουλίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Λιλιπούπολη: μια φανταστική πόλη στον υπαρκτό κόσμο της Μεταπολίτευσης
Συζητούν ο Γιώργος Αλλαμανής και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον δημοσιογράφο και ραδιοφωνικό παραγωγό Γιώργο Αλλαμανή για την Λιλιπούπολη, την περίφημη παιδική εκπομπή του Τρίτου Προγράμματος της ελληνικής ραδιοφωνίας στη δεκαετία του ’70, με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο του Στον καιρό της Λιλιπούπολης. Η βιογραφία μιας ραδιοφωνικής εκπομπής (Τόπος, 2022).
Εκκινώντας από τον Μάνο Χατζηδάκι και την συμβολή του στο ελληνικό ραδιόφωνο, οι δυο συνομιλητές αναφέρονται στις συνθήκες δημιουργίας της εκπομπής, στους συντελεστές της, στις αντιδράσεις που προκάλεσε λόγω του σχολιασμού της επικαιρότητας. Ένας φόρος τιμής σε μια παιδική εκπομπή που άνθησε και έσβησε στην πρώτη επταετία, μετά την πτώση της χούντας, της διακυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή.
31η εκπομπή
Κυριακή 3 Ιουλίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Από τις αυτοκρατορίες στα εθνικά κράτη: ζώντας σε ρευστούς καιρούς
Συζητούν η Κωνσταντίνα Ζάνου και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
O Bαγγέλης Kαραμανωλάκης συζητά με την Κωνσταντίνα Ζάνου, καθηγήτρια ιταλικής και μεσογειακής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Columbia, για το πέρασμα από τις αυτοκρατορίες στα εθνικά κράτη, με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο της Τραυλίζοντας το έθνος. Διεθνικός πατριωτισμός στη Μεσόγειο, 1800-1850 (Αλεξάνδρεια, 2022). Με επίκεντρο τα Επτάνησα, την περίοδο 1800-1850, οι δυο ιστορικοί συζητούν για τα Επτάνησα και μια ομάδα διανοουμένων και πολιτικών που έζησαν τη μετάβαση από μια διεθνική πατριωτική σε μια εθνική συνείδηση. Ο Διονύσιος Σολωμός, ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο Αντρέας Κάλβος, ο Νικόλαο Τομαζέο σκιαγραφούν με τις ιστορίες τους, το πέρασμα από τον ένα κόσμο στον άλλο σε μια εποχή κοσμογονικών πολιτικών και πολιτισμικών αλλαγών.
30η εκπομπή
Κυριακή 26 Ιουνίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Ένστολο βλέμμα: η εμπειρία των στρατιωτών της Μικρασιατικής Εκστρατείας
Συζητούν ο Δημήτρης Καμούζης, ο Αλέξανδρος Μακρής και ο Κωστής Καρπόζηλος
Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τους ιστορικούς Δημήτρη Καμούζη (Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών) και Αλέξανδρο Μακρή (Κέντρο Έρευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες) με αφορμή την πρόσφατη έκδοση του συλλογικού τόμου Έλληνες στρατιώτες και Μικρασιατική Εκστρατεία: πτυχές μιας οδυνηρής εμπειρίας (επιμ: Δημήτρης Καμούζης, Αλέξανδρος Μακρής, Χαράλαμπος Μηνασίδης, Βιβλιοπωλείο της Εστίας, 2022). Εστιάζοντας στο βλέμμα, στις φωνές και στις σιωπές των χιλιάδων ανθρώπων που πολέμησαν στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1919-1922 αναδεικνύεται η κοινωνική ιστορία μίας σύγκρουσης που καθόρισε τη μορφή της νοτιοανατολικής Μεσογείου. Στην ιστορία αυτή δεν υπάρχουν «καλοί» και «κακοί». Υπάρχουν νέοι άνθρωποι που πρωταγωνίστησαν σε μια πολεμική σύγκρουση και κουβάλησαν τα σημάδια της σε όλη τους τη ζωή. Η διαδρομή τους στο χρόνο συνιστά μια διαρκή υπόμνηση του ωστικού κύματος του Μεγάλου Πολέμου, του ρόλου τους στη διαμόρφωση των μεταπολεμικών πολιτικών και κοινωνικών ισορροπιών και των συλλογικών τραυμάτων και αποσιωπήσεων που καθόρισαν τη νεότερη ελληνική ιστορία.
29η εκπομπή
Κυριακή 12 Ιουνίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Από τον μπόγο στο backpack: ένας αιώνας προσφυγικών και μεταναστευτικών μετακινήσεων
Συζητούν οι Ελένη Κυραμαργιού, Όλγα Λαφαζάνη και Μάνος Αυγερίδης
Ο Μάνος Αυγερίδης συνομιλεί με την ιστορικό Ελένη Κυραμαργιού και την κοινωνική γεωγράφο Όλγα Λαφαζάνη για τις προσφυγικές και μεταναστευτικές μετακινήσεις από και προς την Ελλάδα, από το 1922 μέχρι σήμερα, με αφορμή το ερευνητικό έργο «100 memories. Ολοκληρωμένη δράση φυσικής και ψηφιακής τεκμηρίωσης και προβολής της μικρασιατικής προσφυγικής μνήμης» που πραγματοποιείται από το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών με τη σύμπραξη των συνεταιριστικών επιχειρήσεων Sociality και Commonspace. Με σημείο εκκίνησης την ήττα του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία το 1922, η οποία κατέληξε στη μεγαλύτερη προσφυγική μετακίνηση της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, ξετυλίγεται ένα κουβάρι αλλεπάλληλων προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών που καθόρισαν τη διαδρομή της χώρας στον 20ό και στον 21ο αιώνα.
Εστιάζοντας σε τέσσερις κομβικές πόλεις-λιμάνια (Πειραιάς, Βόλος, Θεσσαλονίκη και Χανιά) και σε αντίστοιχες προσφυγικές συνοικίες εντός τους, οι δύο ερευνήτριες μιλούν για τους σταθμούς, τα αντικείμενα, τις γειτονιές, τα σπίτια: για τους μικρούς «ασήμαντους» χώρους της καθημερινότητας στους οποίους καθρεφτίζονται οι μεγάλες και «σημαντικές» ιστορίες των ξεριζωμών, των πολέμων, των πολιτικών συγκρούσεων και των οικονομικών καταστροφών. Καθρεφτίζονται όμως παράλληλα και οι ιστορίες του μόχθου, της ελπίδας και του αγώνα για επιβίωση. Σε μια ανάγνωση που εκκινεί από τους χώρους της καθημερινής ζωής, οι πρόσφυγες και οι μετανάστες νοηματοδοτούνται ως δρώντα υποκείμενα που μέσα από ατομικές και συλλογικές πρακτικές επιχειρούν να ξαναχτίσουν τις ζωές τους.
28η εκπομπή
Κυριακή 5 Ιουνίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Οικονομία και πολιτική: ο ρόλος των τεχνοκρατών στη σύγχρονη ελληνική ιστορία
Συζητούν ο Νίκος Σουλιώτης και ο Κωστής Καρπόζηλος
Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον Νίκο Σουλιώτη (ερευνητή στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών) με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο Οικονομολόγοι τεχνοκράτες στην ελληνική πολιτική σκηνή, 1974-2019 (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2021).
Η ανάδυση των οικονομολόγων τεχνοκρατών του μεταπολεμικού κόσμου υπογραμμίζει τη σημασία της κινητικότητας, των διεθνικών διασταυρώσεων και των ιδεολογικών αναζητήσεων στη διαμόρφωση μίας παγκόσμιας κοινότητας ανθρώπων που είχαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση «εθνικών» πολιτικών. Η ελληνική περίπτωση μας επιτρέπει να σκεφτούμε εκ νέου γύρω από την πολλαπλότητα των οικονομικών θεωριών, τα όρια μεταξύ πολιτικής και τεχνοκρατίας, τις συνέχειες και τις τομές στην οικονομική ζωή της χώρας. Υπό το φως της πρόσφατης κρίσης οι διαδρομές των οικονομολόγων τεχνοκρατών υπενθυμίζουν τη σχέση μεταξύ των ιδεών της τεχνοκρατικής διαχείρισης και της έννοιας της δημοκρατίας, αλλά και τη διαρκή αναμέτρηση των ριζοσπαστικών πολιτικών με το ερώτημα της τεχνοκρατικής επάρκειας.
27η εκπομπή
Κυριακή 29 Μαΐου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Παίζοντας εκτός έδρας: τα προσφυγικά αθλητικά σωματεία στον Μεσοπόλεμο
Συζητούν ο Ανδρέας Μπαλτάς και ο Χρήστος Τριανταφύλλου
Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον ιστορικό των σπορ και εκπαιδευτικό Ανδρέα Μπαλτά για τα προσφυγικά αθλητικά σωματεία στον Μεσοπόλεμο, με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο του Προσφυγικά αθλητικά σωματεία στον Μεσοπόλεμο 1922-1940 (Εκδόσεις Μπαλτά, 2021).
Στο πλαίσιο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι επιμέρους εθνότητες δραστηριοποιήθηκαν στον αθλητισμό ως ένα μέσο σύμπηξης εθνικής ταυτότητας, στοιχείο που γίνεται σαφές από τα ελληνικά αθλητικά σωματεία στην Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη. Με την άφιξή τους στην Ελλάδα, οι μικρασιάτες πρόσφυγες μετέφεραν την αθλητική τους κουλτούρα, τα σύμβολα και τα σωματεία τους, συμβάλλοντας ιδιαίτερα στην εξάπλωση αθλημάτων όπως το ποδόσφαιρο. Τα σωματεία αυτά αντικατόπτριζαν την κοινωνική διαστρωμάτωση του προσφυγικού κόσμου, ενώ συνδέονταν σε συντριπτικό βαθμό με τον βενιζελισμό και με τα δίκτυά του. Επιπλέον, μέσα από αυτά τα σωματεία οι πρόσφυγες διαχειρίστηκαν τη μνήμη τους, μέσα από τελετουργίες, αναβιώσεις αγώνων και άλλες δραστηριότητες, που συχνά συνεχίζονται μέχρι και τις μέρες μας.
26η εκπομπή
Κυριακή 22 Μαΐου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Ο πολιτικός Ιάννης Ξενάκης
Συζητούν ο Μάκης Σολωμός και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Μάκη Σολωμό, καθηγητή μουσικολογίας (Universite Paris 8), για τον πολιτικό Ιάννη Ξενάκη. Εκκινώντας από τη μουσική του συνθέτη, οι δύο συνομιλητές αναφέρονται στη συμμετοχή του Ξενάκη στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, στην εμπλοκή του και στον τραυματισμό του στα Δεκεμβριανά και στην απόδρασή του στο εξωτερικό. Συζητούν ακόμη για τη στάση του κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας και τη σχέση του με την ελληνική Αριστερά.
25η εκπομπή
Εκτάκτως Σάββατο 14 Μαΐου 2022, 20:00-21:00 Στο Κόκκινο 105,5
Αρχεία, τηλεοπτικά παράθυρα και επέτειοι: Η δημόσια ιστορία στην Ελλάδα
Συζητούν ο Χάρης Αθανασιάδης και ο Χρήστος Τριανταφύλλου
Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον Χάρη Αθανασιάδη, καθηγητή Δημόσιας Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και διευθυντή του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Δημόσια Ιστορία» στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, για τη δημόσια ιστορία στην Ελλάδα. Η δημόσια ιστορία αφορά ταυτόχρονα τρεις περιοχές: πρώτον, την παρουσία του παρελθόντος στον δημόσιο χώρο και λόγο· δεύτερον, τη μελέτη αυτής της παρουσίας ως αυτόνομο ακαδημαϊκό αντικείμενο· τρίτον, την εφαρμοσμένη ιστορία, δηλαδή τη δημόσια παρέμβαση των ιστορικών προκειμένου να επηρεάσουν την ιστορική κουλτούρα μιας κοινωνίας. Έτσι, η δημόσια ιστορία περιλαμβάνει μια πληθώρα πρακτικών και λόγων, από την αρθρογραφία στον Τύπο και το διαδίκτυο, τις τηλεοπτικές εκπομπές, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τις κρατικές πολιτικές της ιστορίας, αλλά και μια σειρά από πρακτικές από τα πάνω και από τα κάτω: μνημεία, τελετουργίες, ιστορικούς περιπάτους, κ.ά. Μέσα από αυτά, διεξάγονται «πόλεμοι της ιστορίας», δηλαδή δημόσιες διαμάχες με επίδικο τις διαφορετικές νοηματοδοτήσεις και αναγνώσεις του παρελθόντος –διαδικασία στην οποία εξ ορισμού εμπλέκονται και οι ιστορικοί, τόσο ως επιστήμονες όσο και ως πολίτες. Αυτό γίνεται ιδιαίτερα σαφές σε πρόσφατες διενέξεις, όπως το Μακεδονικό, ο πόλεμος στην Ουκρανία, αλλά και σημαντικές εθνικές επέτειοι, όπως το 1821 και το 1922.
24η εκπομπή
Κυριακή 8 Μαΐου 2022, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Άγνωστες όψεις της Μεγάλης Ιδέας: μία συζήτηση για την εθνική ιδεολογία στον 19ο αιώνα
Συζητούν η Βίκυ Καραφουλίδου και ο Θανάσης Γάλλος
Ο Θανάσης Γάλλος συνομιλεί με την Βίκυ Καραφουλίδου, διδάσκουσα στο τμήμα Φιλολογίας του ΑΠΘ, με αφορμή το βιβλίο της «…της μεγάλης ταύτης ιδέας…» Όψεις της εθνικής ιδεολογίας 1770-1854» (Πόλις, 2018), για τις ρίζες της Μεγάλης Ιδέας, την εξέλιξη της από τα προεπαναστατικά χρόνια έως και περίπου τα μέσα του 19ου αιώνα, αλλά και για την άγνωστη πτυχή των «ευρωπαϊκών καταβολών» της. Συζητούν ακόμα για την αμφίδρομη σχέση της Μεγάλης Ιδέας τόσο με τον «συντηρητικό» ελληνικό ρομαντισμό όσο και με τον «προοδευτικό» Νεοελληνικό Διαφωτισμό, αλλά και για την πρώτη φορά που διατυπώθηκε επισήμως ο όρος «Μεγάλη Ιδέα», την ευρύτητα του περιεχομένου του, και τη φρενήρη δυναμική που δημιούργησε κατά τη διάρκεια του ελληνικού 19ου αιώνα. Συνομιλούν τέλος για το ξέσπασμα του Κριμαϊκού Πολέμου, την πρώτη «κρίση» του Ελληνικού βασιλείου μετά την ίδρυση του, και την ικανότητα της «Μεγάλης Ιδέας» να έχει ερείσματα σε ολόκληρο το πολιτικό φάσμα της εποχής.
23η εκπομπή
Κυριακή 10 Απριλίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Τα "προοδευτικά ζιζάνια" του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
Συζητούν ο Δημήτρης Μαυροσκούφης και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Δημήτρη Μαυροσκούφη, ομότιμο καθηγητή του Τμήματος Φιλοσοφίας & Παιδαγωγικής στο ΑΠΘ, για το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και την επιρροή των πολιτικών εξελίξεων στη λειτουργία του στον 20ό αιώνα, με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο του Τα «προοδευτικά ζιζάνια» του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Από τον αντικομμουνισμό του Μεσοπολέμου στον μακαρθισμό του Εμφυλίου (UniversityStudioPress, 2021).
Εκκινώντας από την ίδρυσή του στον Μεσοπόλεμο αναφέρονται στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας του και στον τρόπο που η κρατική αντικομμουνιστική ιδεολογία και η εθνικοφροσύνη εκφράστηκαν μέσα από το ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Επισημαίνουν ιδιαίτερα τον τρόπο που το Πανεπιστήμιο αντιμετώπισε ως απειλή τόσο το φοιτητικό κίνημα, όσο και όσους διδάσκοντες διαφοροποιήθηκαν από την κυρίαρχη ιδεολογία, με αποκορύφωμα την απόλυση 7 καθηγητών το 1946 λόγω της σχέσης τους με το ΕΑΜ και την Αντίσταση.
22η εκπομπή
Κυριακή 3 Απριλίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Παιδιά πρόσφυγες στην Ελλάδα του σήμερα
Συζητούν η Αλεξάνδρα Ανδρούσου και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με την Αλεξάνδρα Ανδρούσου για τα παιδιά πρόσφυγες στην Ελλάδα σήμερα. Εκκινώντας από την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και το κύμα των εκατοντάδων χιλιάδων παιδιών προσφύγων στην Ευρώπη συζητούν για τα παιδιά πρόσφυγες στην χώρα μας και το δικαίωμα τους στην εκπαίδευση, ένα δικαίωμα που, όπως δείχνει και η πρόσφατη απόφαση για την διακοπή λειτουργίας του Ελαιώνα, συχνά καταπατείται. Τέλος με αφορμή την υπόθεση του Σαϊντού Καμαρά συζητούν για το ζήτημα των ασυνόδευτων παιδιών και την τύχη τους μετά την ενηλικίωσή τους.
21η εκπομπή
Κυριακή 27 Μαρτίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Το Βαλκανικό 1821: πολλαπλές αναγνώσεις μίας επανάστασης
Συζητούν ο Ανδρέας Λυμπεράτος και ο Κωστής Καρπόζηλος
Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον Ανδρέα Λυμπεράτο (επίκουρο καθηγητή νεώτερης βαλκανικής ιστορίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο) με αφορμή το συλλογικό έργο που επιμελήθηκε Βαλκανικές Αναγνώσεις του 1821 (Εκδοτικός Οίκος Μέλισσα, 2021). Οι πολλαπλές προσλήψεις και ερμηνείες του 1821 στα Βαλκάνια -στην Αλβανία, στη Βουλγαρία, στη Ρουμανία, στη Σερβία και στην Τουρκία- μας επιτρέπουν να ξανασκεφτούμε τα όρια των «εθνικών» ιστοριών και ιστοριογραφιών, τις εσωτερικές τους αντιφάσεις, αλλά και την αντοχή τους μέσα στο χρόνο. Από τις αναγνώσεις του 19ου αιώνα που επέμεναν στα εθνικά σχήματα και την αναζήτηση δεσμών ή διασυνδέσεων μεταξύ των βαλκανικών λαών στον 20ό αναδεικνύεται η πολλαπλότητα του ίδιου του επαναστατικού γεγονότος, η σχέση μεταξύ ιστοριογραφίας και πολιτικών προτεραιοτήτων και εν τέλει η απρόβλεπτη διαδρομή και οι συναρπαστικές διακλαδώσεις της ιστορικής στιγμής του «1821».
20η εκπομπή
Κυριακή 20 Μαρτίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Ηχοτοπία για το τέλος του κόσμου: Η ηλεκτρονική μουσική από τον μοντερνισμό στα rave parties
Συζητούν ο Λέανδρος Κυριακόπουλος και ο Χρήστος Τριανταφύλλου
Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον κοινωνικό ανθρωπολόγο και μουσικό Λέανδρο Κυριακόπουλο για τις πολλαπλές διαδρομές της ηλεκτρονικής μουσικής. Περισσότερο ένα αισθητικό ρεύμα παρά ένα στενό μουσικό είδος, η ηλεκτρονική μουσική συνδέεται στενά με τους προβληματισμούς του μοντερνισμού ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα, ενώ αποτέλεσε και βασικό όχημα των αντιλήψεων για το μέλλον της ανθρωπότητας μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στις τελευταίες δεκαετίες του αιώνα είχαν σχηματιστεί πια ως διακριτά ρεύματα η πειραματική, η ατμοσφαιρική και η χορευτική ηλεκτρονική μουσική, με την τελευταία να αποτελεί τη βασική αναφορά στη δημόσια σφαίρα. Η χορευτική ηλεκτρονική μουσική με τα πολλά παρακλάδια της κατόρθωσε να αποκτήσει διεθνές κοινό υπερβαίνοντας τα εθνικά στεγανά και μεταφέροντας ρεύματα από μεγάλες αμερικανικές πόλεις όπως το Ντιτρόιτ και το Σικάγο στην Ευρώπη.
Ένα από τα σημαντικότερα παρακλάδια της, το rave, άνθισε κυρίως στα τέλη της δεκαετίας του 1980 στη Μ. Βρετανία, συνδεδεμένο με την κουλτούρα του πάρτι και τη μεταθατσερική ατμόσφαιρα κρίσης του τέλους του Ψυχρού Πολέμου. Στην Ελλάδα, η rave έγινε γνωστή στη δημόσια σφαίρα στα μέσα και τέλη της δεκαετίας του 1990 μέσα από τον φακό του ηθικού πανικού και της ρητορικής για μια «χαμένη γενιά» που κατανάλωνε ναρκωτικές ουσίες στα μεγάλα πάρτι της εποχής.
19η εκπομπή
Κυριακή 13 Μαρτίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Έγκλημα και τιμωρία: ένας δεκαεπτάχρονος εργάτης αντιμέτωπος με τη ναζιστική δικαιοσύνη
Συζητούν ο Θανάσης Καμπαγιάννης και ο Κωστής Καρπόζηλος
Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον δικηγόρο Θανάση Καμπαγιάννη με αφορμή το βιβλίο του Christoph Schminck-Gustavus Η νοσταλγία του Βαλέριαν Βρούμπελ: ένα παιδί στο ναζιστικό δικαστήριο, 1941/42 (Ισνάφι, 2021). Ένας δεκαεπτάχρονος Πολωνός εργάτης το 1941 προβαίνει σε μία αστόχαστη πράξη. Έναν χρόνο μετά, εκτελείται.
Η μικρή αυτή ιστορία του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου μας επιτρέπει να ξανασκεφτούμε γύρω από τους μηχανισμούς της ναζιστικής τρομοκρατίας, τη συνέχεια και τις τομές στην ποινική δικονομία, την υπαγωγή της έννοιας της δικαιοσύνης στη φυλετική σύλληψη του κόσμου. Ταυτόχρονα, η ιστορική έρευνα του Christoph Schminck-Gustavus φωτίζει τις πολλαπλές διαστάσεις της ζωής του Βαλέριαν Βρούμπελ: τη διαπλοκή του υποχρεωτικού εκτοπισμού με τα οράματα του γερμανικού ζωτικού χώρου, την αντιμετώπιση των επιστρατευμένων εργατών στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και εν τέλει τον διάλογο ανάμεσα στα ίχνη του τραύματος και τους μηχανισμούς της λήθης στη δίνη της μεταπολεμικής μετάβασης.
18η εκπομπή
Κυριακή 6 Μαρτίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Άμαχοι, όχι αμέτοχοι. Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος και οι κοινωνίες της υπαίθρου
Συζητούν η Τασούλα Βερβενιώτη και ο Μάνος Αυγερίδης
Ο Μάνος Αυγερίδης συνομιλεί με την ιστορικό Τασούλα Βερβενιώτη με αφορμή την έκδοση του βιβλίου της Οι άμαχοι του ελληνικού εμφυλίου. Η δυναμική της μνήμης (Κουκκίδα, 2021). Συνδυάζοντας προφορικές μαρτυρίες και αρχειακές πηγές και έχοντας ως σημείο αναφοράς ένα ορεινό χωριό των Αγράφων, το Καταφύγι, το βιβλίο διερευνά τον σημαντικό ρόλο των αμάχων, και κυρίως των αγροτών, σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο όπως ήταν ο Εμφύλιος. Εκκινώντας από τις διαδρομές, τα ερωτήματα και τις ερευνητικές επιλογές της ιστορικού, η συζήτηση εστιάζεται στις συνθήκες ζωής στην ελληνική ύπαιθρο την εποχή εκείνη, τον ρόλο της βίας, καθώς και τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους βίωσαν διαφορετικές ομάδες πληθυσμού τους μεγάλους σταθμούς της δεκαετίας του 1940. Η μελέτη των αμάχων συμβάλλει σημαντικά στην κατανόηση της καθοριστικής αυτής περιόδου της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Από τη μία μεριά, αναδεικνύει τη σημασία της γεωγραφίας, της τοπικότητας και των πληθυσμιακών μετακινήσεων. Από την άλλη φέρνει στο προσκήνιο τους «αποκάτω», ανάμεσά τους και τα παιδιά, δίνοντάς τους φωνή και αντιμετωπίζοντάς τους ως ενεργά υποκείμενα. Τέλος, μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τις βαθιές συνέπειες του Εμφυλίου, τόσο στην οργάνωση της κοινωνίας αλλά και της οικονομίας μετά τον πόλεμο.
17η εκπομπή
Κυριακή 27 Φεβρουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Μεταλλεία στην Ελλάδα: μία οικονομική και κοινωνική ιστορία
Συζητούν η Λήδα Παπαστεφανάκη και ο Κωστής Καρπόζηλος
Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τη Λήδα Παπαστεφανάκη, αναπληρώτρια καθηγήτρια ελληνικής οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, με αφορμή το βιβλίο της Η φλέβα της γης: τα μεταλλεία της Ελλάδας, 19ος-20ός αιώνας (Βιβλιόραμα, 2017) για την ιστορία των εξορυκτικών επιχειρήσεων, τις προσπάθειες κρατικής ρύθμισης, τις εργασιακές σχέσεις και αντιθέσεις στο εσωτερικό τους. Ο πολύμορφος κόσμος των μεταλλείων υπογραμμίζει τη διασύνδεση του τοπικού με το διεθνικό: προϊόντα που προέρχονται από τα έγκατα της γης σε συγκεκριμένες χωρικές συντεταγμένες εξορύσσονται μέσα από τις δραστηριότητες «ξένων» επιχειρηματικών σχημάτων και ταξιδεύουν σε όλον τον πλανήτη υπακούοντας στις απαιτήσεις της βιομηχανικής οικονομίας. Μέσα από τις πολλαπλές γεωγραφίες των μεταλλείων αναδεικνύεται ένα δυναμικό πεδίο όπου άνθρωποι, επιχειρήσεις και προϊόντα κινούνται στο χώρο, ενώ ταυτόχρονα τροφοδοτούν μία κύρια «εθνική» οικονομική δραστηριότητα.
16η εκπομπή
Κυριακή 20 Φεβρουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Κατάληψη της Νομικής τον Φεβρουάριο του 1973: 49 χρόνια μετά..
Συζητούν ο Νίκος Μπίστης και ο Ηλίας Νικολακόπουλος
Ο Ηλίας Νικολακόπουλος συνομιλεί με τον Νίκο Μπίστη για την κατάληψη της Νομικής τον Φεβρουάριο του 1973.
49 χρόνια μετά, στα όρια του μισού αιώνα, η εμβληματική αντιδικτατορική κατάληψη της Νομικής μας επιτρέπει να ξανασκεφτούμε γύρω από τη δυναμική του φοιτητικού κινήματος, τον πειραματισμό στις μορφές δράσης και τον διαρκή διάλογο ανάμεσα στον κινηματικό αυθορμητισμό και τις προτεραιότητες των οργανωμένων δυνάμεων. Η κατάληψη της Νομικής συμπύκνωσε την κοινωνική απονομιμοποίηση του αυταρχικού καθεστώτος και έφερε στο προσκήνιο το αίτημα να συνδεθεί το τέλος της δικτατορίας με ριζοσπαστικές κοινωνικές τομές. Η ταράτσα της οδού Σόλωνος μετασχηματίστηκε σε ένα ανοιχτό εργαστήριο πολιτικής πράξης και έκφρασης, ανέδειξε τα όρια των κατασταλτικών πολιτικών και ενδυνάμωσε την αυτοπεποίθηση του φοιτητικού κινήματος.
15η εκπομπή
Κυριακή 13 Φεβρουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Το Άγιον Όρος και ο φόβος του πανσλαβισμού στην εποχή των εθνικισμών (19ος αι.)
Συζητούν η Φωτεινή Ασημακοπούλου και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Γιατί η καθαίρεση ενός ηγουμένου για διαφθορά στη μονή Αγίου Παύλου στο Άγιον Όρος, στις αρχές της δεκαετίας του 1870, απασχόλησε τόσο πολύ το Οικουμενικό Πατριαρχείο, την οθωμανική διοίκηση, τη ρωσική πρεσβεία, την ελληνική Εκκλησία και τους βούλγαρους εθνικιστές; Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με την Φωτεινή Ασημακοπούλου για μια μικρή ιστορία που δημιούργησε μεγάλο αντίκτυπο και με αυτή την αφορμή μας οδηγούν στη Μακεδονία και στη διεκδίκησή της από τον ελληνικό και τον βουλγάρικο εθνικισμό, σε μια περίοδο όπου η αναγνώριση της βουλγαρικής εξαρχίας από την Οθωμανική αυτοκρατορία, ενέτεινε τον φόβο του πανσλαβισμού και προκαλούσε τις αντιδράσεις της ελληνικής πλευράς. Μια ιστορία ιδιοποίησης του θρησκευτικού από το πολιτικό, μια ιστορία από εκείνες που χαρακτήρισαν τον μακρύ 19ο αιώνα, την εποχή των εθνικισμών.
14η εκπομπή
Κυριακή 6 Φεβρουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Ο κρυμμένος ελέφαντας στο δωμάτιο: η αθέατη εργασία των γυναικών στη Μεταπολίτευση
Συζητούν η Ντίνα Βαΐου και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με την ομότιμη καθηγήτρια του Πολυτεχνείου Ντίνα Βαΐου για την «αθέατη», την απλήρωτη εργασία των γυναικών στην Μεταπολίτευση.
Εκκινώντας από τα παραδείγματα τριών διαφορετικών συνοικιών, του Περάματος, της Ηλιούπολης και της Κυψέλης, η Ντίνα Βαΐου αναφέρεται στις μορφές που πήρε η απλήρωτη, κατά κύριο λόγο οικιακή, εργασία των γυναικών αναδεικνύοντας την συμβολή της στη συγκρότηση της μεταπολιτευτικής Αθήνας. Οι ποικίλες σημασιοδοτήσεις της αθέατης εργασίας συνδεδεμένης κάθε φορά με το χώρο, συνέβαλαν καθοριστικά στη διαμόρφωση της γυναικείας ταυτότητας και της θηλυκότητας, στο πλαίσιο πάντα των πολιτικών και κοινωνικών πραγματικοτήτων της κάθε εποχής.
13η εκπομπή
Κυριακή 23 Ιανουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Οι πολλαπλές σχέσεις μας με το παρελθόν: ιστορική κουλτούρα, δημόσια ιστορία, ιστορική εκπαίδευση
Συζητούν η Αιμιλία Σαλβάνου και ο Μάνος Αυγερίδης
Ο Μάνος Αυγερίδης συνομιλεί με την ιστορικό Αιμιλία Σαλβάνου με αφορμή την έκδοση του βιβλίου της Πώς μαθαίνουμε ιστορία χωρίς να τη διδαχθούμε; (Ασίνη, 2021). Συζητούν για την ίδια την ιστορική επιστήμη, αλλά κυρίως για τους πολλούς, διαφορετικούς και συχνά αναπάντεχους τρόπους με τους οποίους σχετιζόμαστε ο καθένας και η καθεμιά από μας, ατομικά και συλλογικά, ιδιωτικά και δημόσια, με το παρελθόν. Πώς μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα αυτή τη σχέση με αφορμή σύγχρονα πολιτισμικά προϊόντα όπως η τηλεοπτική σειρά GameofThrones ή, παλαιότερα, τις ιστορίες του Αστερίξ και του Οβελίξ; Πώς μαθαίνουν τα παιδιά ιστορία στο σχολείο και έξω από αυτό; Χρειαζόμαστε, τελικά, περισσότερη, λιγότερη ή μια άλλη ιστορία και ποια είναι αυτή;
12η εκπομπή
Κυριακή 16 Ιανουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Ο Διεθνισμός του Εθνικισμού: γη και πρόγονοι
Συζητούν ο Παρασκευάς Ματάλας και ο Κωστής Καρπόζηλος
Ο Κωστής Καρποζηλος συνομιλεί με τον Παρασκευά Ματάλα, επίκουρο καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, με αφορμή του βιβλίο του Κοσμοπολίτες Εθνικιστές: ο Μωρίς Μπαρρές και οι ανά τον κόσμο «μαθητές» του (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2021). Πόσο διεθνικό φαινόμενο υπήρξε ο εθνικισμός στο γύρισμα του 20ου αιώνα; Το ερώτημα αυτό μας δίνει να σκεφτούμε εκ νέου γύρω από την εθνικιστική ιδεολογία καθώς διαπλέκεται με συναρπαστικές διασταυρώσεις και διασυνδέσεις ανθρώπων από διαφορετικά σημεία του ορίζοντα που συναντήθηκαν -νοητικά ή και πραγματικά- στο Παρίσι και ειδικότερα γύρω από τη μορφή του Μωρίς Μπαρρές. Υπό την οπτική αυτή, μέσα από τις επιστολες, τα κείμενα και τη δράση των νεαρών διανοούμενων αναδεικνύεται μία κοσμοπολίτικη διάσταση του εθνικισμού που υποσκάπτει εν τέλει τη θεμέλια λίθο του: δηλαδή ότι το έθνος είναι κάτι το μοναδικό και ανεπανάληπτο.
11η εκπομπή
Κυριακή 19 Δεκεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
«Συστήνοντας» την ιερή βία στις δυτικές κοινωνίες: η δημιουργία και η δράση της μεσαιωνικής Ιεράς Εξέτασης
Συζητούν ο Ανδρέας Κοφινάκης και ο Θανάσης Γάλλος
O Θανάσης Γάλλος συζητά με τον Ανδρέα Κοφινάκη, μεταδιδακτορικό ερευνητή του τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ, για την μεσαιωνική Ιερά Εξέταση, την εποχή που έδρασε, την εννοιολόγηση του όρου, την ιστορική διαδικασία μέσα από την οποία οδηγούμαστε στην ίδρυση των πρώτων ιεροεξεταστικών δικαστηρίων αλλά και για το ποιοι γίνονταν ιεροεξεταστές. Συνομιλούν επίσης για το πως αποδιδόταν και τι περιεχόμενο είχε η ιεροεξεταστική δικαιοσύνη αλλά και ποιες ήταν οι ποινές που επέβαλλαν οι νέοι αυτοί «επαγγελματίες διώκτες». Συζητούν τέλος για τη σημασία των ιεροεξεταστικών αρχείων ως βασικής πηγής μέσω της οποίας γράφουμε την ιστορία των διωκόμενων μέσα από τα αρχεία εκείνων που τους καταδίωκαν.
10η εκπομπή
Κυριακή 12 Δεκεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Ο Σπύρος Ασδραχάς και το ισχυρό αποτύπωμά του στην ελληνική ιστοριογραφία
Συζητούν ο Δημήτρης Αρβανιτάκης και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
O Bαγγέλης Kαραμανωλάκη συζητά με τον Δημήτρη Αρβανιτάκη, επιστημονικό συνεργάτη και υπεύθυνο εκδόσεων του Μουσείο Μπενάκη, για τον Σπύρο Ασδραχά με αφορμή την πρόσφατη έκδοση του βιβλίου του Σπύρος Ι. Ασδραχάς 1933-2017. Εργογραφία & δοκιμή βιογραφίας (ΑΣΚΙ-Θεμέλιο 2021). Η συζήτηση επικεντρώνεται σε έναν από τους σημαντικότερους Έλληνες ιστορικούς του 20ού αιώνα, έναν μελετητή της μεγάλης διάρκειας, έναν κορυφαίο δάσκαλο, ο οποίος μέσα από τη στενή του σχέση με τα ΑΣΚΙ άφησε ισχυρό το αποτύπωμά του στην λειτουργία τους. Οι καινοτόμες μελέτες του, η θεωρητική του σκέψη, η στροφή προς την οικονομική ιστορία, ο αναστοχασμός του για την έννοια της Ιστορίας η σύνδεσή του με την πολιτική αποτελούν ορισμένα από τα θέματα της συζήτησης για έναν ιστορικό που επηρέασε καθοριστικά με το έργο του και τον στοχασμό του όλη τη σύγχρονη ελληνική ιστοριογραφία.
9η εκπομπή
Κυριακή 5 Δεκεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Μην το προσπερνάς! Έμφυλη βία και δικαιώματα
Συζητούν η Μαρία Λιάπη και η Αγγελική Χριστοδούλου
Η Aγγελική Χριστοδούλου συζητά με την Μαρία Λιάπη, κοινωνιολόγο, ερευνήτρια και μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του Κέντρου για τα Έμφυλα Δικαιώματα και την Ισότητα Διοτίμα για την έμφυλη βία σε όλες τις εκφάνσεις της, τις σεξιστικές νοοτροπίες και πρακτικές, αλλά και τις δράσεις και τις παρεμβάσεις της Διοτίμας στα 32 χρόνια ζωής της. Γνωρίζοντας καλά ότι η βία κατά των γυναικών δεν είναι νέο φαινόμενο, έχει βαθιά ιστορικότητα, συζητούν για τους παράγοντες που επιδρούν στην άσκηση κακοποιητικών συμπεριφορών, την σιωπή των θυμάτων και την ανάγκη ευαισθητοποίησης της κοινωνίας, τη νοηματοδότηση της γυναικοκτονίας και την πολιτική απέναντι σε ζητήματα ισότητας των φύλων.
8η εκπομπή
Κυριακή 28 Νοεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Ζητούνται παιδιά από την Ελλάδα. Άγνωστες ιστορίες του Ψυχρού Πολέμου
Συζητούν η Γκόντα Φαν Στιν και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με την Γκόντα Φαν Στιν, καθηγήτρια και διευθύντρια του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών στο King’s College του Λονδίνου, για την υιοθεσία και μετακίνηση 3.200 παιδιών από την Ελλάδα στις Η.Π.Α., μια άγνωστη ιστορία του Ψυχρού Πολέμου και των ελληνοαμερικάνικων σχέσεων, με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο της Ζητούνται παιδιά από την Ελλάδα: Υιοθεσίες στην Αμερική του Ψυχρού Πολέμου (Ποταμός, 2021).
Παιδιά κομμουνιστών που οι γονείς τους εκτελέστηκαν ή χάθηκαν στη δίνη του Εμφυλίου, «νόθα», εγκαταλελειμμένα, αγνώστου πατρός, μεταφέρθηκαν στην μητρόπολη του νέου «ελεύθερου» μεταπολεμικού κόσμου για να αποκτήσουν καλύτερες συνθήκες ζωής. Στην πραγματικότητα αποτέλεσαν αντικείμενο μιας σκοτεινής συναλλαγής, στην οποία συμμετείχαν κράτη, θεσμοί και πρόσωπα που χρησιμοποίησαν τις διαδικασίες για πολιτικό ή προσωπικό όφελος. Οι δυο ιστορικοί συζητούν για τις άγνωστες πλευρές αλλά και τις συνέπειες αυτής της ιστορίας στις ζωές των ανθρώπων που μπλέχτηκαν στις μυλόπετρές της.
7η εκπομπή
Κυριακή 21 Νοεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Made in USA: Πολιτιστικός Ψυχρός Πόλεμος και Αντιαμερικανισμός στην Ελλάδα
Συζητούν η Τζένη Λιαλιούτη και ο Χρήστος Τριανταφύλλου
Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συνομιλεί με την επίκουρη καθηγήτρια Ευρωπαϊκής Ιστορίας του ΕΚΠΑ Τζένη Λιαλιούτη για τον αντιαμερικανισμό και για τον πολιτιστικό Ψυχρό Πόλεμο στην Ελλάδα. Οι αντιλήψεις της ελληνικής κοινωνίας για τις ΗΠΑ ως χώρας συνδεδεμένης με τον υλισμό, την ισχύ και την αφθονία προϋπήρχαν του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά στη μεταπολεμική εποχή παγιώθηκαν, μαζί με τον αντιαμερικανισμό που συνόδευσε την εμπλοκή των ΗΠΑ στον Εμφύλιο.
Στη μετεμφυλιακή εποχή, ο αντιαμερικανισμός συνδέθηκε τόσο με το Κυπριακό, όσο και με την αντίληψη περί διαρκών παρεμβάσεων των ΗΠΑ στην Ελλάδα. Ο αντιαμερικανισμός, μάλιστα, δεν ήταν αποκλειστικά αντίληψη της Αριστεράς, αλλά συναντάται και στις δυνάμεις της εθνικοφροσύνης, κυρίως σε μια διαρκή διαπάλη ανάμεσα στον εθνικισμό και τον «ατλαντισμό». Στη Μεταπολίτευση, ο αντιαμερικανισμός έγινε συστατικό στοιχείο της κοσμοθεωρίας όλων των πολιτικών παρατάξεων, λόγω της κατάρρευσης της εθνικοφροσύνης μετά την επιβολή της δικτατορίας. Άλλωστε, οι ΗΠΑ είχαν διαρκή παρουσία στην Ελλάδα και στο πλαίσιο του πολιτιστικού Ψυχρού Πολέμου, προσπαθώντας να προβάλουν την ανωτερότητα του δικού τους μοντέλου έναντι του σοβιετικού. Έτσι, χρηματοδότησαν ή στήριξαν μια σειρά από πολιτιστικά εγχειρήματα, συχνά εν αγνοία των εμπλεκομένων, στον διαρκή αγώνα για την «καρδιά και τον νου των ανθρώπων».
6η εκπομπή
Κυριακή 7 Νοεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Ιστορία και λογοτεχνία: η ιστορική μνήμη και η παγίδα της λήθης στη λογοτεχνία της Νότιας Αμερικής
Συζητούν ο Κώστας Αθανασίου και η Εύα Πλιάκου
Η Εύα Πλιάκου συζητά με τον μεταφραστή ισπανόφωνης λογοτεχνίας, Κώστα Αθανασίου, για την ιστορική μνήμη στη λογοτεχνία της Νότιας Αμερικής. Συνομιλούν για το τραύμα των δικτατοριών του εικοστού αιώνα, την επαναδιαπραγμάτευση και την κατανόηση του παρελθόντος μέσα από τα λογοτεχνικά έργα. Με αφορμή το συγγραφικό έργο της Nona Fernandez Silanes και του Πέδρο Λεμεμπέλ, δύο χιλιανών προσωπικοτήτων μεγαλωμένων στο δικτατορικό καθεστώς του Πινοτσέτ, μιλούν για την αποκατεστημένη δημοκρατία στη Χιλή, τις πρόσφατες εξεγέρσεις και τις επικείμενες εκλογές.
5η εκπομπή
Κυριακή 31 Οκτωβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Η Ελλάδα στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο: μια συζήτηση για την πολεμική δεκαετία του '40
Συζητούν ο Βαγγέλης Τζούκας και ο Μάνος Αυγερίδης
Λίγες μέρες μετά την 28η Οκτωβρίου και μία μέρα μετά την επέτειο της Απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης στις 30 Οκτωβρίου 1944, ο Μάνος Αυγερίδης συζητάει με τον Βαγγέλη Τζούκα, ιστορικό και κοινωνιολόγο, μέλος ΣΕΠ του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου, με αφορμή το βιβλίο του τελευταίου «Όταν ξέσπασε η βία. Μελέτες και δοκίμια για τη δεκαετία 1940-1950» (εκδ. Επίκεντρο, 2020). Το βιβλίο αποτελεί μια συλλογή κειμένων, νέων και παλαιότερων, από την πολυετή ερευνητική και συγγραφική ενασχόληση του συγγραφέα με τα γεγονότα και τις έννοιες που σημάδεψαν την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και της επόμενης μέρας του, στην Ελλάδα και την Ευρώπη.
Εκκινώντας από την πορεία προς τον πόλεμο και το ξέσπασμά του στην Ευρώπη, οι δύο ιστορικοί μιλούν για την είσοδο της Ελλάδας σε αυτόν, με τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο και τη Μάχη της Κρήτης, τη σφοδρότητα της σύγκρουσης ιδιαίτερα στο Ανατολικό Μέτωπο, την ανάπτυξη των αντιστασιακών κινημάτων στις κατεχόμενες ευρωπαϊκές χώρες, την ελληνική Αντίσταση και τα μεταπολεμικά επίδικα που οδήγησαν σε μία νέα ανοιχτή σύρραξη, τον ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο. Πώς, τελικά, μπορούμε να μελετήσουμε τη βία της εποχής ως ιστορικοί και τι έχουμε ακόμα να μάθουμε για τη δεκαετία του ’40, ένα από τα δημοφιλέστερα και πιο μελετημένα πεδία στην ιστορική έρευνα τα τελευταία χρόνια;
4η εκπομπή
Κυριακή 24 Οκτωβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Σλαβόφωνοι και πρόσφυγες: δυο ξένοι στην ελληνική μεσοπολεμική Μακεδονία
Συζητούν ο Ραϋμόνδος Αλβανός και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον ιστορικό Ραϋμόνδο Αλβανό, με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο Σλαβόφωνοι και πρόσφυγες. Κράτος και πολιτικές ταυτότητες στη Μακεδονία του Μεσοπολέμου (Επίκεντρο, 2019), για την μεσοπολεμική Μακεδονία και τις συνέπειες της μετάβασής της από μια πολυεθνική αυτοκρατορία σε ένα εθνικό κράτος. Στο επίκεντρο της συζήτησης βρίσκονται αφενός οι σλαβόφωνοι πληθυσμοί και αφετέρου οι νεοεισερχόμενοι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας. Η σύγκρουσή τους για την κατανομή της γης, η κρατική παρέμβαση για την ενσωμάτωση των πρώτων και την αποκατάσταση των δεύτερων, οι πολιτικές ταυτότητες και η σχέση τους με το ζήτημα της εθνικότητας, τα τοπικά πολιτικά δίκτυα και το κοινοβουλευτικό σύστημα αποτελούν ορισμένα από τα θέματα μιας συζήτησης που αφορά το παρελθόν με τα μάτια, όμως, στο παρόν.
3η εκπομπή
Κυριακή 17 Οκτωβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Καπιταλισμός και κλιματική αλλαγή: η περιβαλλοντική ιστορία στον 21ο αιώνα
Συζητούν ο Γιώργος Βλάχος και ο Χρήστος Τριανταφύλλου
Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον Γιώργο Βλάχο, μεταδιδακτορικό ερευνητή (ΕΙΕ και ΕΚΠΑ) και εκπρόσωπο της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Εταιρεία Περιβαλλοντικής Ιστορίας, για τη σχέση του περιβάλλοντος με την ιστορία. Πολύ μακριά από μια σύλληψη που εξετάζει γενικώς τις μεταβολές στη φύση, η περιβαλλοντική ιστορία ερευνά τις σχέσεις των ανθρώπινων κοινωνιών με το φυσικό περιβάλλον, τις ανθρώπινες παρεμβάσεις στα οικοσυστήματα και τον άνθρωπο ως αναπόσπαστο τμήμα τους. Η ελληνική ιστορία μπορεί να εξεταστεί υπό αυτό το πρίσμα, αναλύοντας τις κρατικές πολιτικές για τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος, τις παρεμβάσεις σε οικοσυστήματα ως μορφές κοινωνικής μηχανικής και ενσωμάτωσης εδαφών στον εθνικό κορμό. Η σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον δεν μπορεί να γίνει εν κενώ, αλλά, σύμφωνα με τις σύγχρονες προσεγγίσεις της περιβαλλοντικής ιστορίας, πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο του καπιταλιστικού δόγματος της εκμετάλλευσης της φύσης. Σε αυτή τη λογική πρέπει να τεθεί και η συζήτηση για την κλιματική αλλαγή, καθώς και για τις ολοένα συχνότερες κρίσεις που προκαλούνται από φυσικές καταστροφές (όπως πυρκαγιές και πλημμύρες). Έτσι, ο άνθρωπος δεν είναι απροϋπόθετα ένας κίνδυνος για τη φύση, αλλά ένα αναπόσπαστο τμήμα της.
2η εκπομπή
Κυριακή 10 Οκτωβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Πολιτικοί πρόσφυγες του Εμφυλίου: μια ελληνική και τσεχοσλοβακική ιστορία
Συζητούν ο Κώστας Τσίβος και ο Κωστής Καρπόζηλος
Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον Κώστα Τσίβο (καθηγητή σύγχρονης ιστορίας, Πανεπιστήμιο του Καρόλου της Πράγας) με αφορμή το βιβλίο του «Ο μεγάλος καϋμός της ξενητειάς...» Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες στην Τσεχοσλοβακία, 1948-1989 (Αλεξάνδρεια, 2019). Η ιστορία των πολιτικών προσφύγων προσφέρει τη δυνατότητα να σκεφτούμε εκ νέου γύρω από την ανθρώπινη κινητικότητα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, την αναδιάταξη του πολιτικού χάρτη της Ευρώπης και τα πορώδη σύνορα της ελληνικής ιστορίας. Παρακολουθώντας την πορεία μιας κοινότητας από την εγκατάστασή της σε μια άγνωστη χώρα έως τον επαναπατρισμό της μετά από δεκαετίες, αυτό που αναδύεται είναι ο διαρκής μετεωρισμός χιλιάδων ανθρώπων ανάμεσα σε δύο γεωγραφικούς και κοινωνικούς κόσμους με μόνα σταθερά σημεία αναφοράς το τραύμα της ήττας, το παρόν της κομμουνιστικής πολιτικής και τον οραματισμό μίας επιστροφής που άργησε πολύ.
1η εκπομπή
Κυριακή 3 Οκτωβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Ευγονισμός και βιοπολιτική στον 20ό αιώνα
Συζητούν ο Γιώργος Κόκκινος και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Βιοπολιτικές πρακτικές, «ανώμαλα» παιδιά, εκφυλισμός, νοσοκομεία, γιατροί, φυλετισμός και ρατσισμός, το Πανεπιστήμιο Αθηνών, η κλωνοποίηση, ο Ιωάννης Μεταξάς, η φυσική ανθρωπολογία. Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Γιώργο Κόκκινο για την ιστορία της ευγονικής από το τέλος του 19ου αιώνα έως σήμερα. Οι δυο ιστορικοί παρακολουθούν ένα πλέγμα ιδεών και πρακτικών που βασισμένες στην ιδέα της ετερότητας και επιδιώκοντας την καθαρότητα και την ομοιογένεια επηρέασαν καθοριστικά την ιατρική σκέψη και πρακτική, από την αντιμετώπιση της σύφιλης στη σημερινή πανδημία.
