Με μεγάλη λύπη τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας πληροφορήθηκαν σήμερα τον αιφνίδιο χαμό μίας σπουδαίας μορφής του αντιδικτατορικού αγώνα, της Νατάσας Μερτίκα, σε ηλικία 81 ετών.

Η Νατάσα Μερτίκα γεννήθηκε το 1943 στο Άνω Λουτρό Κορινθίας, όπου και μεγάλωσε. Υπήρξε μέλος της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη. Τον Σεπτέμβριο του 1967 συνελήφθη για την αντιδικτατορική της δράση. Βασανίστηκε απάνθρωπα στη Μπουμπουλίνας ενώ ήταν έγκυος, με αποτέλεσμα να αποβάλλει και να μην μπορέσει ποτέ ξανά να κάνει παιδιά. Το 1969 διέφυγε από την Ελλάδα με τη βοήθεια της Αμαλίας Φλέμινγκ. Έφτασε στο Παρίσι και στη συνέχεια στο Στρασβούργο. Υπήρξε μία από τις σημαντικότερες μάρτυρες στο Συμβούλιο της Ευρώπης. Ήταν η δική της κατάθεση, μαζί με εκείνη της Κίττυς Αρσένη, του Περικλή Κοροβέση και κάποιων άλλων ακόμη που έκαναν γνωστά στην Ευρώπη τα βασανιστήρια της χούντας.

Από το 1969 έως το 1972 έζησε στη Σουηδία συνεχίζοντας τον αγώνα εναντίον του καθεστώτος. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1972. Τις ημέρες του Πολυτεχνείου μετέδιδε μέσω τηλεφώνου στις επιτροπές αλληλεγγύης της Στοκχόλμης τα γεγονότα. Μετά τη χούντα δραστηριοποιήθηκε στην τοπική αυτοδιοίκηση του νομού Κορινθίας με το ΚΚΕ Εσωτερικού. Άνθρωπος ανιδιοτελής, όμορφος και δυναμικός, η Νατάσα Μερτίκα άφησε ανεξίτηλο το στίγμα της στον αγώνα για τα δημοκρατικά ιδεώδη.

Πριν από περίπου δυόμισι χρόνια τα ΑΣΚΙ είχαν τη μεγάλη τιμή να την γνωρίσουν, όταν αποφάσισε να μας παραχωρήσει το αρχείο της. Περίπου πριν ένα χρόνο μας έδωσε μία συγκλονιστική συνέντευξη για τη ζωή της, κυρίως κατά τη διάρκεια της δικτατορίας.

Τα ΑΣΚΙ την αποχαιρετούν με οδύνη και συγκίνηση.

Τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) αποχαιρετούν με θλίψη την Άντεια Φραντζή, την έξοχη νεοελληνίστρια, την εμπνευσμένη δασκάλα, την ευαίσθητη ποιήτρια. Αποχαιρετούν τη φίλη των ΑΣΚΙ, η οποία συμπαραστάθηκε στο έργο τους από την αρχή της διαδρομής, ενώ με τον Χρήστο Παπουτσάκη εμπλούτισαν ουσιαστικά τις συλλογές τους με πολύτιμα αρχειακά τεκμήρια συνδεδεμένα με την έκδοση του εμβληματικού μεταπολιτευτικού περιοδικού Αντί. Θα την θυμόμαστε με την αγάπη και τον σεβασμό που της άξιζε.

Τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας αποχαιρετούν με βαθιά συγκίνηση και θλίψη την Ξανθίππη Μίχα-Μπανιά, έναν δικό τους άνθρωπο. Η Ξανθίππη φώτισε με την τέχνη της τη ζωή μας, με τα σχέδιά της, τις αφίσες της, τα εξώφυλλα των βιβλίων και των δίσκων άνοιξε παράθυρα στη σκέψη μας και στην αισθητική μας. Ενταγμένη από τα νεανικά της χρόνια στην Αριστερά, τη δεκαετία του '60 αγωνίστηκε μέσα από τις γραμμές της νεολαίας, συμμετείχε ενεργά στον αντιδικτατορικό αγώνα από το εξωτερικό κι έπειτα συνέδεσε στη Μεταπολίτευση τη ζωή της με τις διαδρομές της ανανεωτικής Αριστεράς. Στάθηκε δίπλα στα ΑΣΚΙ από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής τους και ανέλαβε γενναιόδωρα το σχεδιασμό και την εικαστική επιμέλεια του Αρχειοτάξιου από το πρώτο του τεύχος, το 1999, έως σήμερα. Θα μας λείψει πολύ η ματιά της, το ταλέντο της, η επιμονή της στην αναζήτηση κάθε φορά της πιο ταιριαστής λύσης, όλα εκείνα που μας δίδαξε και θα μας συνοδεύουν από εδώ και πέρα χωρίς τη δική της φυσική παρουσία.

Η κηδεία της θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη 14 Μαΐου στις 11:00 στο Νεκροταφείο Καλλιθέας. 

To Διοικητικό Συμβούλιο των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ), μετά τη συνεδρίασή του στις 7 Δεκεμβρίου 2023, ανακοινώνει, με ιδιαίτερη χαρά, την ομόφωνη απόφασή του:

Α. Να αναλάβει τη θέση του διευθυντή των ΑΣΚΙ ο Μάνος Αυγερίδης.
Β. Να δημιουργηθεί θέση συντονιστή προγραμματισμού και επιστημονικών δράσεων, την οποία αναλαμβάνει ο Στάθης Παυλόπουλος.

Ο Μάνος Αυγερίδης και ο Στάθης Παυλόπουλος, σημαντικοί νέοι ιστορικοί και οι δύο, είναι βασικά μέλη της κοινότητας των ΑΣΚΙ, και η επιστημονική διαδρομή τους είναι στενά συνδεδεμένη με αυτά. Εδώ και πολλά χρόνια έχουν μοιραστεί την κοινή πίστη όλων μας στα «ανοιχτά αρχεία», συμβάλλοντας ουσιαστικά στη διεύρυνση των δραστηριοτήτων και στην ενίσχυση της επιστημονικής και ερευνητικής φυσιογνωμίας του οργανισμού. Η ανάληψη της διεύθυνσης και του συντονισμού των ΑΣΚΙ, σε στενή συνεργασία με τους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες, συντείνει στη συνέχιση και την ενδυνάμωση αυτού του πρωτότυπου επιστημονικού εγχειρήματος που ξεκίνησε πριν τριάντα χρόνια, καθώς και στο άνοιγμά του σε νέους ορίζοντες. Έχουν όχι μόνο τις ευχές αλλά και τη συμπαράσταση όλων μας στο έργο τους. Καλή συνέχεια και καλή αρχή!

Σύντομα βιογραφικά

Ο Μάνος Αυγερίδης είναι ιστορικός, μεταδιδακτορικός ερευνητής και μέλος της οργανωτικής επιτροπής, εκ μέρους των ΑΣΚΙ, του διεθνούς προγράμματος WIRE με επικεφαλής το Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης. Είναι διδάκτορας σύγχρονης ιστορίας (ΕΚΠΑ). Έχει εργαστεί ως ερευνητής στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Πελοποννήσου, στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και στα ΑΣΚΙ. Έχει διδάξει στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Θεσσαλίας. Είναι συνδημιουργός του ντοκιμαντέρ Μια μεγάλη περιπέτεια. Η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης (2021) και συγγραφέας του βιβλίου Η δεύτερη ζωή της Εθνικής Αντίστασης. Πρακτικές αναγνώρισης και αποκλεισμού, 1944-2006 (με Μ. Φυτιλή και Ε. Κούκη, 2022). Είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Αρχειοτάξιο και συμπαραγωγός της ραδιοφωνικής εκπομπής Ιστορία στο Κόκκινο. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα κινούνται γύρω από τη μεταπολεμική ιστορία, τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, την ιστοριογραφία και τη δημόσια ιστορία.

Ο Στάθης Παυλόπουλος είναι ιστορικός (Δρ. Νεότερης Ιστορίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο), διδάσκων Ψηφιακών Ανθρωπιστικών Επιστημών στο Τμήμα Ιστορίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζουν στην ιστορία των ιδεών, την κοινωνική ιστορία και τις Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες. Κατά την περίοδο 2014-2023 διετέλεσε υπεύθυνος προγραμμάτων στα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ), ενώ στο παρελθόν έχει διατελέσει συνεργαζόμενος ερευνητής στο Κέντρο Έρευνας Νεότερης Ιστορίας (ΚΕΝΙ) του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Έχει εργαστεί σε ερευνητικά προγράμματα πανεπιστημίων και ερευνητικών ιδρυμάτων ενώ έχει δημοσιεύσει άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους. Είναι μέλος των ΑΣΚΙ και της Εταιρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού (ΕΜΝΕ-Μνήμων).