Αποχαιρετώντας τη Ρένα Σταυρίδη-Πατρικίου και από αυτές εδώ τις σελίδες, αποχαιρετούμε ένα από τα βασικά πρόσωπα που οδήγησαν τα ΑΣΚΙ στην εικοσαετή σχεδόν διαδρομή τους. Αποχαιρετούμε τη Ρένα κρατώντας ως κληρονομιά την γενναιοδωρία και την ευθυκρισία που χαρακτήριζαν τις σχέσεις της μαζί μας.

Φεύγουν οι άνθρωποι, μένουν τα χνάρια τους. Χνάρια για κείνους μα και για μας, καθώς μας οδηγούν στις πολύπλοκες διαδρομές του βίου τους. Τη χρονιά που πέρασε συγκεντρώσαμε, σύμφωνα και με τη δική τους ύστερη βούληση, τα τεκμήρια από τη ζωή και τη δράση πολύτιμών φίλων των ΑΣΚΙ. Ολοκληρώθηκε έτσι η συγκέντρωση του αρχείου του Μιχάλη Παπαγιαννάκη, ενώ σύντομα ελπίζουμε ότι θα υποδεχθούμε και τη βιβλιοθήκη του.

Συμπληρώθηκε με τη βοήθεια της οικογένειάς του, η βιβλιοθήκη του Άγγελου Ελεφάντη, ενώ εμπλουτίστηκε και το αρχείο του Αντί, με τη φροντίδα των οικείων του Χρήστου Παπουτσάκη. Ήδη η βιβλιοθήκη του Άγγελου Ελεφάντη καταλογογραφείται, ενώ σύντομα θα είναι έτοιμο το πρώτο σχεδίασμα του καταλόγου του αρχείου του περιοδικού Αντί. Στα προσεχή σχέδια είναι και η ταξινόμηση του αρχείου του Μιχάλη Παπαγιαννάκη και η σύνδεσή του με το αρχείο του ως ευρωβουλευτή, το οποίο ήδη βρίσκεται σε ψηφιακή μορφή αναρτημένο στον κόμβο των ΑΣΚΙ.

Τεκμήρια μνήμης, αλλά και τεκμήρια ζωής. Συνεπής στις πολιτικές του αρχές και σταθερός στις αξίες του, ο Γιάννης Δραγασάκης κατέθεσε στα ΑΣΚΙ, τον Οκτώβριο του 2009, το κοινοβουλευτικό του αρχείο. Υποδειγματικά οργανωμένο σε φακέλους, περιλαμβάνει τα τεκμήρια της κοινοβουλευτικής δραστηριότητας του δημιουργού του στις τρεις θητείες που εκπροσώπησε ως βουλευτής Β΄ Αθηνών του ΣΥΝ (1998, 2004, 2007), καθώς και άλλα στοιχεία από τη δημόσια παρουσία του (ομιλίες, συνεντεύξεις) και την παρέμβασή του στην πολιτική σκηνή.

Ο Φίλιππος Σομμαρίπας κατέθεσε στα ΑΣΚΙ τεκμήρια για τη μεγάλη απεργία των μεταλλωρύχων στη Σέριφο, τον Αύγουστο του 1916, και συναφή αντίγραφα εκθέσεων του γαλλικού στόλου, που εκείνη την εποχή ναυλοχούσε στη Μήλο στο όνομα της Αντάντ. Άλλα τεκμήρια του 20ού αιώνα, αποτυπώσεις σε μικροκλίμακα του ελληνικού στοιχείου στην Κωνσταντινούπολη και του ξεριζωμού που ακολούθησε τα γεγονότα του Σεπτεμβρίου 1955, προσέφερε τον Νοέμβριο 2009, η Χίλντα Παπαδημητρίου μέσα από τα κατάλοιπα της οικογένειας Νικολαΐδη. Ο Σωκράτης Κουγέας κατέθεσε αρχειακά τεκμήρια για την υπόθεση Πολκ (αποκόμματα τύπου, έκθεση γραφολογικής πραγματογνωμοσύνης κ.ά.).

Τον Δεκέμβριο, η Αγνή Σιδερίδου συνέχισε τον εμπλουτισμό του πολύτιμου αρχείου του Λευτέρη Αποστόλου με επιστολές και κείμενα του ηγετικού στελέχους του ΚΚΕ προς την ΚΕ και το ΠΓ του κόμματος.

Στις προσκτήσεις του 2009 πρέπει επίσης να μνημονεύσουμε τη δωρεά της Λουΐζας Καζολέα. Η σπάνια συλλογή εντύπων από τον μεσοπόλεμο και κυρίως τη δεκαετία του 1940, που μας κατέθεσε, τροφοδοτεί τις συλλογές των ΑΣΚΙ για την περίοδο με νέα πολύτιμα υλικά. Οι σειρές των παράνομων εντύπων για τα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά και τη γερμανική Κατοχή συμπληρώθηκαν επίσης μέσα στο 2010 με ψηφιακά αντίγραφα εφημερίδων που κατέθεσαν στα ΑΣΚΙ ο Στέργιος Γκιουλάκης, ο Κωστής Καρπόζηλος, η Κατερίνα Ντόνα και ο Σπύρος Κουζινόπουλος.

Στη σειρά των αρχειακών προσκτήσεων του 2010, κάποια σημαντικά αρχεία χρήζουν ιδιαίτερης αναφοράς. Πολύτιμοι φάκελοι και κατάστιχα εργατικών σωματείων και επαγγελματικών ενώσεων της δύναμης του Εργατικού Κέντρου Αθήνας (ΕΚΑ), αλλά και τεκμήρια του ίδιου του ΕΚΑ και των διοικήσεών του, είναι προσβάσιμα χάρη σε μια ακόμη δωρεά του Στέργιου Γκιουλάκη. Περιλαμβάνονται εγκύκλιοι, αναφορές, σημειώματα και εκθέσεις, όπως και πρακτικά διοικητικών συμβουλίων και γενικών συνελεύσεων, μητρώα μελών και στοιχεία για αρχαιρεσίες και διάφορες ψηφοφορίες. Το αρχείο, που συνεχώς διευρύνεται με νέους φακέλους, αντιστοιχεί στο χρονικό ανάπτυγμα 1938-1985.

Τον Απρίλιο, ολοκληρώθηκε ένας κύκλος προσφοράς που είχε αρχίσει η ίδια η Μαρία Καρά. Η κόρη της Ελένη κατέθεσε τα αρχεία του πατέρα της, Νίκου Καρά, τα κατάλοιπα της μητέρας της, φωτογραφικό αρχείο, καθώς και σημαντικές σειρές περιοδικών και βιβλίων από τη βιβλιοθήκη του ζευγαριού. Το σημαντικό αυτό αρχείο, στο οποίο διασώζονται και κατάλοιπα του Σταύρου Καρά, πρόκειται άμεσα να ταξινομηθεί, καθιστώντας προσιτό στην έρευνα ένα ακόμα αρχείο ιστορικού στελέχους της Αριστεράς.

Προπαγανδιστικές αφίσες του καθεστώτος της 21ης Απριλίου, κυρίως για το δημοψήφισμα του 1968, προσέφερε η Άντεια Φραντζη. Πρωτότυπα σκίτσα του γελοιογράφου του Ριζοσπάστη, Γιώργου Σαρηγιάννη, κατέθεσε ο Θόδωρος Μαλικιώσης.

Μεμονωμένα αρχειακά τεκμήρια πρόσφεραν, επίσης, η Ηλέκτρα Αντωνάκη, ο Κίτσος Γιαγγιώρος, ο Μίμης Δαρειώτης, η Ντούνια Κουσίδου, οι Νίκος Λινάρδος, Χρήστος Λούκος, Μίλτος Πολυβίου, Γιάννης Στεφάνου και η Πάτρα Χατζησάββα.

Ο Μανόλης Βουρλιώτης, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά το συνεχές ενδιαφέρον του για τα ΑΣΚΙ, πρόσφερε φύλλα ελληνικών εφημερίδων του 20ού αιώνα, καθώς και επεξεργασίες μαρτυριών από τη Σάμο και αυτοβιογραφικών κειμένων, όπως του Γιάννη Κυριακού, που έχει επιμεληθεί ο ίδιος την έκδοσή τους.

Ο Γιώργος Κουκουλές κατέθεσε στα ΑΣΚΙ μια εντυπωσιακή συλλογή βιβλίων, περιοδικών, φυλλαδίων και άλλων τεκμηρίων (περισσότερες από 25 κούτες), με έμφαση στο συνδικαλιστικό κίνημα, τη μαρξιστική φιλοσοφία, την πολιτική, την οικονομία, την ιστορία στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς.

Ο Κωνσταντίνος Μαρκόπουλος δώρισε περίπου 160 τόμους βιβλίων με θέματα που αντλούνται από τη φιλοσοφία, την πολιτική, την επιστήμη, την ιστορία, τη λογοτεχνία.

Η Ανθούλα Δανιήλ πρόσφερε στα ΑΣΚΙ περίπου 90 βιβλία. Ανάμεσά τους και σημαντική σειρά πρωτοσοσιαλιστικών εντύπων, καθώς και εκδόσεις της Επιτροπής υπεράσπισης της μνήμης του έργου του Ι. Στάλιν.

Η βιβλιοθήκη διευρύνθηκε με σειρές περιοδικών και εφημερίδων. Σειρές πρόσφεραν ο Θόδωρος Παπαδόπουλος. Σειρά τευχών της ΚΟΜΕΠ πρόσφερε ο Παναγιώτης Ρήγας. Σειρές βιβλίων και περιοδικές εκδόσεις πρόσφεραν στα Αρχεία οι Μαίρη και Παναγιώτης Αρώνης, Βαρδής Βαρδηνογιάννης, Μανόλης Βουρλιώτης, Αλέξης Ζήρας, Κίτσος Γιαγγιώρος, Δημήτρης Καραχάλιος, Βασίλης Λασκαρίδης, Κατερίνα Μαυροκεφαλίδη, Μπάμπης Μπαλτάς, Θανάσης Λεβέντης, Ευγενία Παλιεράκη, Δήμητρα Σκαύδη, Λύντια Τρίχα, Πάτρα Χατζησάββα, η Περιφέρεια Θεσσαλίας, η Βιβλιοθήκη της Βουλής, ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών, το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Βενιζέλος», το Ίδρυμα Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, οι εκδόσεις Θεμέλιο, το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, το Μουσείο Μπενάκη/Ιστορικά Αρχεία.

Ο Ντίνος Παλαιστίδης και ο Σπύρος Κακουριώτης πρόσθεσαν σημαντικό αριθμό τεκμηρίων στις συλλογές τους με σειρές εντύπων, φυλλαδίων και περιοδικών της Αριστεράς από το 1980 έως σήμερα.

Στο φωτογραφικό αρχείο τεκμήρια πρόσφεραν οι Λάκης Αβδελάς, Σόνια Τσιτήλου και Σπύρος Χελιδόνης.

Τον Οκτώβριο του 2009 η Μαρία Βαμβακά πρόσφερε ξυλογραφίες του Κώστα Βαμβακά, φιλοτεχνημένες στην περίοδο της δικτατορίας (39 έργα).

Το χειμερινό εξάμηνο 2009-2010, στο πλαίσιο των «Εργαστηρίων των ΑΣΚΙ» ο Ηλίας Νικολακόπουλος, η Ιωάννα Παπαθανασίου και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης πραγματοποίησαν μεταπτυχιακό σεμινάριο με θέμα: «Ειδικά θέματα ιστορίας και ιστοριογραφίας για τον εμφύλιο πόλεμο». Το πρόσφατο θερινό εξάμηνο ο Σπύρος Ασδραχάς, στο ίδιο πλαίσιο, συνέχισε το μεταπτυχιακό σεμινάριό του με θέμα «Οι μαρτυρίες, η ανάγνωση και η κατανόησή τους». Παράλληλα με τα μεταπτυχιακά σεμινάρια, ένας νέος θεσμός εγκαινιάστηκε: πρόκειται για κύκλο συναντήσεων με θέμα: «Η μαρξιστική ιστοριογραφία στην Ελλάδα από τον Γ. Σκληρό ως τον Δ. Χατζή», που συνδιοργανώνεται από το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς και τα ΑΣΚΙ. Ομιλητές στον κύκλο Απριλίου-Μαΐου ήταν οι Σπ. Ασδραχάς, Βαγγέλης Πρόντζας, Παντελής Λέκκας, Νίκος Θεοτοκάς και Νίκος Κοταρίδης. Οι συναντήσεις θα συνεχιστούν το φθινόπωρο.

Από τις 26 Οκτωβρίου έως τις 7 Νοεμβρίου 2009 τα ΑΣΚΙ σε συνεργασία με το Μουσείο πολιτικών εξορίστων Άη Στράτη διοργάνωσαν σειρά εκδηλώσεων με τίτλο: «Των αφανών. Ένα αργοπορημένο ευχαριστώ».

Στην αρχή του 2010 ένα παλαιό σχέδιο των ΑΣΚΙ πραγματοποιήθηκε με τον ωραιότερο τρόπο, μέσα από την έκδοση του βιβλίου Αντώνης Μπριλλάκης, διαδρομές και αναζητήσεις της αριστεράς μετά τον εμφύλιο. Το βιβλίο περιλαμβάνει αδημοσίευτα και δημοσιευμένα κείμενα του ηγετικούς στελέχους της Αριστεράς από το αρχείο του που απόκειται στα ΑΣΚΙ: ομιλίες, πολιτικές αναλύσεις, παρεμβάσεις σε θέματα επικαιρότητας από τη νεανική αντιστασιακή του δράση και την ΕΠΟΝ, από την εποχή της ΕΔΑ, από το ΠΑΜ, καθώς και αποτυπώσεις της πολιτικής του δραστηριότητας από τη Μεταπολίτευση μέχρι τον θάνατό του, το 1994. Η συναγωγή είχε σχεδιαστεί αρχικά από τον Φίλιππο Ηλιού σε συνεργασία με την Εύη Ολυμπίτου, ενώ μετά το θάνατο του Φίλιππου τη σκυτάλη παρέλαβε ο Ηλίας Νικολακόπουλος. Το βιβλίο παρουσιάστηκε, στις 18 Φεβρουαρίου 2010, σε μια εκδήλωση μνήμης και τιμής για τον Αντώνη Μπριλλάκη, όπου μίλησαν οι Ιωάννης Βαρβιτσιώτης, Μανώλης Γλέζος, Απόστολος Κακλαμάνης, Γιάννης Ρέγγας και οι επιμελητές του τόμου Ηλίας Νικολακόπουλος και Εύη Ολυμπίτου. Τη συζήτησε συντόνισε ο Παύλος Τσίμας.

Το 2010 ολοκληρώθηκε, από τους Θανάση Γάλλο και Αγγελική Χριστοδούλου, η ταξινόμηση του φιλοξενούμενου στα ΑΣΚΙ αρχείου του Συλλόγου Εργαζομένων της Εμπορικής Τράπεζας (1945-1990). Το ιδιαίτερα εκτεταμένο και σημαντικό αρχείο, που υπερβαίνει τα 50 γραμμικά μέτρα, παρουσιάστηκε σε ειδική εκδήλωση του Συλλόγου, με την επιστημονική συνεργασία των ΑΣΚΙ, στις 19 Φεβρουαρίου 2010. Την εκδήλωση με τίτλο «Αρχείο-Μνήμη-Ιστορία 1945-1990» χαιρέτισαν ο πρόεδρος του Συλλόγου Γιώργος Κωνσταντινόπουλος, ο Β. Καραμανωλάκης εκ μέρους των ΑΣΚΙ και ο Σταύρος Κούκος από την ΟΤΟΕ. Για το αρχείο μίλησε ο Θ. Γάλλος, ενώ στο δεύτερο μέρος συζήτησαν για το συνδικαλιστικό κίνημα οι Σωτήρης Αντωνίου, Ηλίας Παναγιωταρόπουλος, Νικόλαος Αγγελόπουλος, Γ. Κωνσταντινόπουλος και Χάρης Παπαμάργαρης, με συντονιστή τον Γιώργο Κουκουλέ.

Στις 24 Απριλίου 2010, στο πλαίσιο της πάγιας επιθυμίας μας για συνεργασία με θεσμούς-φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, ο Δήμος Καλαβρύτων και τα ΑΣΚΙ διοργάνωσαν στα Καλάβρυτα εκδήλωση με θέμα: «67 χρόνια από το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα: Ερωτήματα, προβλήματα και προοπτικές έρευνας μιας ταραγμένης δεκαετίας». Στην εκδήλωση, την οποία παρακολούθησε πολύς κόσμος, συμμετείχαν οι: Ηλίας Νικολακόπουλος, Ιωάννα Παπαθανασίου, Προκόπης Παπαστράτης, Χάγκεν Φλάισερ και συντόνισε ο δημοσιογράφος Δημήτρης Αβραμίδης.

Τον ίδιο μήνα, μετά από συνεννόηση με την ΕΔΙΑ Θεσσαλονίκης, μεταφέρθηκε στο Επταπύργιο, η έκθεση με τεκμήρια της αντιδικτατορικής δράσης που είχαν διοργανώσει από κοινού τα ΑΣΚΙ με το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών/ΕΙΕ το 2007, με αφορμή τα 40 χρόνια από την επιβολή του καθεστώτος της 21ης Απριλίου.

Από τον Ιούνιο του 2009 έως σήμερα στα ΑΣΚΙ πραγματοποίησαν την πρακτική τους άσκηση οι φοιτητές Θεώνη Βγενοπούλου, Ελένη Μιχαλάκη, Σοφία Λιάπη, Ιωάννα Κυβερνήτου (Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών), Ανδριανή Ρετζέπη, Βασιλική Τσιχλά, Σπυρίδων Δενεκές (Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης Σχολής Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών Πανεπιστημίου Αθηνών).

Και το διάστημα αυτό συχνή υπήρξε η χρήση αρχειακών και φωτογραφικών τεκμηρίων από τις συλλογές των ΑΣΚΙ σε εκθέσεις, σε τηλεοπτικές εκπομπές, στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο, σε εκδόσεις.

Στη Γενική Συνέλευση του Ιανουαρίου του 2010 ανασυγκροτήθηκε η Επιτροπή Δεοντολογίας της Εταιρείας. Η Επιτροπή αποτελείται από τους: Νίκο Αλιβιζάτο, νομικό, καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών, Αμαλία Παπά, αρχειονόμο ΓΑΚ, Τριαντάφυλλο Σκλαβενίτη, ιστορικό, Διευθυντή Ερευνών ΙΝΕ/ΕΙΕ.