σε συνεργασία με τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας
Ιστορική επιμέλεια - παρουσίαση: Μάνος Αυγερίδης, Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Κωστής Καρπόζηλος, Χρήστος Τριανταφύλλου
Μουσική επιμέλεια: Νίκος Θεοδωρόπουλος, Ηρώ Κουμεντάκου, Θανάσης Μήνας, Γιάννης Παπακονδύλης
Οργάνωση παραγωγής: Ιωάννα Βόγλη
Από την Κυριακή 2 Οκτωβρίου και κάθε Κυριακή 13:00 - 14:00 το μεσημέρι Στο Κόκκινο 105,5
Πως ξαναδιαβάζουμε το παρελθόν την εποχή της κρίσης; Πως επιστρέφουμε στα ορόσημα με τα οποία οι άνθρωποι σημάδεψαν την ιστορική διαδρομή τους, την ώρα που ένας ολόκληρος κόσμος αλλάζει;
Πως ξαναβλέπουμε τους μύθους και τις πραγματικότητες του χθες με βάση τις νέες βεβαιότητες του σήμερα;
Η Ιστορία στο Κόκκινο επιθυμεί να συνομιλήσει για το χθες με σύγχρονους επιστήμονες και νέες οπτικές. Εστιασμένη κατά κύριο λόγο στον ταραγμένο 20ό αιώνα, την εποχή των άκρων και με αφορμή σημαντικές ιστορικές επετείους επιχειρεί να αναδείξει μια σειρά από άξονες που διέτρεξαν την πρόσφατη ελληνική ιστορία: από το κίνημα στο Γουδί έως και τη Μεταπολίτευση, από τη σταφιδική κρίση των αρχών του αιώνα έως το επισιτιστικό πρόγραμμα του ΕΑΜ, από το δημοτικιστικό κίνημα στην καθιέρωση του μονοτονικού. Ο στόχος είναι να μιλήσουμε για το παρελθόν ξεφεύγοντας από στερεότυπες εικόνες και έτοιμα σχήματα, να επεξεργαστούμε το παρελθόν ώστε να κατανοήσουμε το σήμερα. Η διαδρομή αυτή θα γίνει με τη συνεργασία των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, τόσο στην επιλογή των θεματικών και των συνομιλητών, όσο και με τη χρήση των μοναδικών αρχειακών και έντυπων συλλογών τους για τον 20ό αιώνα.
26η εκπομπή
Κυριακή 30 Ιουλίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Οι άλλοι αποικιοκράτες: Οι ιστορίες της πορτογαλικής και της βελγικής αποικιοκρατίας στην Αφρική
Συζητούν η Κλεονίκη Αλεξοπούλου και ο Θανάσης Γάλλος
Ο ιστορικός Θανάσης Γάλλος συζητά με την Κλεονίκη Αλεξοπούλου, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στην οικονομική ιστορία και διδάσκουσα ιστορία της αποικιοκρατίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, για τις λιγότερο γνωστές αποικιοκρατικές δυνάμεις της Πορτογαλίας και του Βελγίου στην Αφρική. Για το πως οι Πορτογάλοι κατόρθωσαν να είναι οι πρώτοι αποικιοκράτες και οι τελευταίοι που εγκατέλειψαν τις αποικίες τους αλλά και το τι σημαίνει η συγκρότηση των αποικιακών κρατών. Γιατί είναι ιδιαίτερη η περίπτωση του Βελγικού Κονγκό μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα; Ποιες είναι οι διαφορές των Πορτογαλικών αποικιών από τις Βρετανικές και τις γαλλικές όσον αφορά τις δημόσιες επενδύσεις και τις κοινωνικές υπηρεσίες; Πως εξελίσσονται στο χρόνο οι σχέσεις μεταξύ της μητρόπολης και των αποικιών της; Ποιες είναι οι συνθήκες εργασίας για τους ντόπιους πληθυσμούς και τι σημαίνει στην πράξη η κατάργηση της δουλείας και η καταναγκαστική εργασία; Τέλος, συζητούν για την τομή της ανεξαρτησίας των κρατών της Αφρικής τις δεκαετίες του '60 και του '70. Αποτελεί απόλυτη τομή ή υπάρχουν συνέχειες, ενδεχομένως υπόγειες; Και αν υπάρχουν, σήμερα μπορούμε να μιλάμε για την ύπαρξη αποικιών;
25η εκπομπή
Κυριακή 23 Ιουλίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Ιστορικοί και μάρτυρες: βαίνοντας προς τα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης
Συζητούν ο Αντώνης Λιάκος και ο Χρήστος Τριανταφύλλου
Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Αντώνη Λιάκο, ο οποίος καταθέτει τη μαρτυρία του για το πώς βίωσε τη Μεταπολίτευση του 1974 και ερμηνεύει τα γεγονότα σχεδόν 50 χρόνια αργότερα. Ο Αντώνης Λιάκος μιλά ως μάρτυρας των γεγονότων και αναδεικνύει τις ποικίλες αντιλήψεις του ίδιου και της κοινωνίας στη συγκυρία της μεταβολής του 1974, η οποία βιώθηκε ως ιστορική τομή και δημιούργησε νέους ορίζοντες προσδοκιών. Έκτοτε, διεξάγεται διαρκώς μια μεγάλη συζήτηση για τα όρια της Μεταπολίτευσης, το περιεχόμενο του όρου και το τέλος της, αφορώντας ουσιαστικά τις προσδοκίες και τις αξίες της ελληνικής κοινωνίας γι’ αυτή την μεγάλη περίοδο δημοκρατικής συνείδησης. Η συναστρία επετείων του διαστήματος 2021-2024 (1821, Μικρασιατική Καταστροφή, Μεταπολίτευση) προσφέρει το πλαίσιο για μια αναδίφηση της ελληνικής ιστορίας και του πώς την αντιλαμβανόμαστε σήμερα, δίνοντας νέο περιεχόμενο στα γεγονότα του παρελθόντος. Έτσι, οι ιστορικές επέτειοι έχουν μια αυτονομία από τα γεγονότα στα οποία αναφέρονται και χρήζουν συστηματικής προσοχής, ώστε να αναπλαισιωθεί το παρελθόν στις ευαισθησίες του παρόντος.
24η εκπομπή
Κυριακή 9 Ιουλίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Ελλάδα και Δυτική Γερμανία: αναζητώντας το ευρωπαϊκό μέλλον μετά τον πόλεμο
Συζητούν ο Χρήστος Τσάκας και ο Κωστής Καρπόζηλος
Ο Κωστής Καρπόζηλος συζητά με τον Χρήστο Τσάκα, ιστορικό και Jean Monnet Fellow στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο, με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο του Με το βλέμμα στην Ευρώπη: οι ελληνογερμανικές σχέσεις μετά τον πόλεμο (1953-1981) (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2023).
Οι ελληνογερμανικές σχέσεις μετά τον πόλεμο σκιάζονταν από την εμπειρία της Κατοχής και την ίδια στιγμή συγκροτήθηκαν πάνω στα μεγάλα ερωτήματα της μεταπολεμικής ανασυγκρότησης και της επιδίωξη μίας νέας αναπτυξιακής εποχής. Πολιτικοί, επιχειρηματίες, ισχυρά οικονομικά συμφέροντα και κοινωνικές ανησυχίες συντέλεσαν στην ανάπτυξη διακρατικών σχέσεων και στην αναζήτηση μορφών συνεργασίας που συνδέθηκαν στο περάσμα του χρόνου με το ζητούμενο της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Η πορεία αυτή μας υπενθυμίζει τα πυκνά νήματα που συνδέουν τις επικράτειες της πολιτικής και της οικονομίας, τα ανοιχτά ερωτήματα της μεταπολεμικής μετάβασης και την ανάγκη να ξανασκεφτούμε γύρω από τα πολλαπλά περιεχόμενα της έννοιας του εξευρωπαϊσμού.
23η εκπομπή
Κυριακή 2 Ιουλίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Ηλίας Νικολακόπουλος: μια τόσο ισχυρή απουσία
Συζητούν ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Με αφορμή τη συμπλήρωση ενός χρόνου από τον θάνατο του Ηλία Νικολακόπουλου ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Κωνσταντίνο Τσουκαλά για τον σπουδαίο πολιτικό επιστήμονα και ιστορικό. Η προσωπική και ακαδημαϊκή του διαμόρφωση, η σχέση με την πολιτική και την Αριστερά, το ισχυρό και καινοτόμο επιστημονικό του στίγμα, η συμβολή του στα ΑΣΚΙ, η αποτίμηση της συνολικής παρουσίας του αποτελούν ορισμένους από τους κόμβους μιας συζήτησης αφιερωμένης σε ένα πρόσωπο αλλά στην πραγματικότητα σε μια ολόκληρη εποχή.
22η εκπομπή
Κυριακή 26 Μαρτίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Όλα όσα θα θέλατε να γνωρίζετε για την Επανάσταση του 1821…
Συζητούν ο Χρήστος Λούκος και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Χρήστο Λούκο, ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης, με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο του Μια σύντομη ιστορία της ελληνικής Επανάστασης (Θεμέλιο, 2022) για το 1821.
Γιατί Επανάσταση και όχι πόλεμος; Γιατί το 1821 και όχι πριν; Τι σήμαιναν οι εμφύλιοι πόλεμοι; Πως ζούσαν στα χρόνια της Επανάστασης; Γιατί η περίοδος του Καποδίστρια πρέπει να θεωρείται μέρος της Επανάστασης; Οι δυο ιστορικοί συζητούν για την Επανάσταση επιχειρώντας να σκιαγραφήσουν τα βασικά χαρακτηριστικά της με βάση τις σημερινές γνώσεις και θεωρήσεις των γεγονότων.
21η εκπομπή
Κυριακή 19 Μαρτίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Ανακαλύπτοντας μια άλλη Αμερική
Συζητούν ο Κωστής Καρπόζηλος και ο Μάνος Αυγερίδης
Ο Μάνος Αυγερίδης συζητά με τον διευθυντή των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, Κωστή Καρπόζηλο, με αφορμή την ξενόγλωσση έκδοση του βιβλίου του Κόκκινη Αμερική. Έλληνες μετανάστες και το όραμα ενός Νέου Κόσμου, 1900-1950 (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2017) με τίτλο Red America. Greek Communists in the United States, 1920-1950 (Berghahn Books, 2023). Η ιστορία της συγκρότησης ενός δυναμικού κομμουνιστικού κινήματος στις Ηνωμένες Πολιτείες του πρώτου μισού του 20ού αιώνα, κινητήριος μοχλός του οποίου υπήρξαν μέλη των μεταναστευτικών κοινοτήτων, μεταξύ των οποίων και της ελληνικής, διευρύνει τη συζήτηση σχετικά με τους έλληνες μετανάστες, τις μεταναστευτικές κοινότητες και τη σχέση τους με χειραφετητικά κινήματα, καθώς και τις πολλαπλές διαδρομές της ενσωμάτωσης.
Επιπλέον, μας αποκαλύπτει μια άλλη Αμερική, πολύ διαφορετική από τις κυρίαρχες αντιλήψεις γι’ αυτήν που έχουν διαμορφωθεί κυρίως από την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Η σκιαγράφηση των βασικών σταθμών και της κληρονομιάς της ιστορίας των ελλήνων κομμουνιστών στις ΗΠΑ, οδηγεί τη συζήτηση και στο νέο βιβλίο του Κωστή Καρπόζηλου για την διεθνική διάσταση της ιστορίας του ελληνικού κομμουνισμού, το οποίο θα κυκλοφορήσει σύντομα από τις εκδόσεις Αντίποδες.
20η εκπομπή
Κυριακή 12 Μαρτίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Ο «κεντρικός επεξεργαστής» του κρατικού μηχανισμού: Η ιστορία της Αστυνομίας Πόλεων από τον Μεσοπόλεμο στη Μεταπολίτευση
Συζητούν ο Αχιλλέας Φωτάκης και ο Χρήστος Τριανταφύλλου
Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον ιστορικό Αχιλλέα Φωτάκη με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του Αστυνομία Πόλεων. Τα πρώτα βήματα στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου (Εκδόσεις Θεμέλιο, 2022). Η σύγχρονη εκδοχή του αστυνομικού θεσμού συνδέεται με μια σειρά από μεγάλες διεθνείς ιστορικές μεταβολές του 19ου και του 20ού αιώνα, λαμβάνοντας την πιο διάσημη εκδοχή του στη Μητροπολιτική Αστυνομία του Λονδίνου στις αρχές του 19ου αιώνα. Στην Ελλάδα η Αστυνομία Πόλεων οργανώθηκε από μια βρετανική αποστολή, μετά από πρόσκληση της κυβέρνησης Ελ. Βενιζέλου το 1918 και σε στενή σύνδεση με το λεγόμενο «εκσυγχρονιστικό» πρόταγμα της τελευταίας. Η Αστυνομία Πόλεων ανέπτυξε μια σειρά από δράσεις, πρακτικές και θεσμικές πρωτοβουλίες, διαχωριζόμενη από τη στρατιωτικού τύπου Χωροφυλακή και σε διαρκή αντιπαλότητα με αυτήν. Δρώντας στο πλαίσιο της επέκτασης της κεντρικής εξουσίας στην επικράτεια της χώρας και στον δημόσιο χώρο, η Αστυνομία Πόλεων αξιοποίησε μια σειρά από τεχνικές διαχείρισης πληροφοριών σχετικά με τη συγκρότηση και την επεξεργασία της έννοιας της εγκληματικότητας και της θεσμικής μνήμης του κράτους. Η προσέγγιση των εσωτερικών μηχανισμών και της κοσμοαντίληψης των αστυνομικών θεσμών προσφέρει μια πληρέστερη κατανόησή τους, οδηγώντας, τελικά, και σε μια καλύτερη κατανόηση του ελληνικού 20ού αιώνα, ο οποίος χαρακτηρίστηκε σε σημαντικό βαθμό από την παρουσία και τη δράση πληθώρας αστυνομικών και κατασταλτικών πολιτικών.
19η εκπομπή
Κυριακή 26 Φεβρουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Σύνθετοι κόσμοι: η ιστορία ενός έρωτα στα χρόνια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας
Συζητούν ο Δημήτρης Ινδαρές και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Τι σχέση έχει ένα δημοτικό τραγούδι με έναν καμένο πύργο, τον έρωτα μιας Χριστιανής προς έναν Οθωμανό, ένα ορεινό χωριό, δυο κατάρες και μια επανάσταση; Ο Bαγγέλης Kαραμανωλάκης συζητά με τον Δημήτρη Ινδαρέ για το βιβλίο του Λενάκι, δυο φωτιές και δυο κατάρες. Με αφορμή ένα δημοτικό τραγούδι του Μοριά (Εστία, 2021). Συζητούν για την ηρωίδα ενός δημοτικού τραγουδιού και ξεφυλλίζουν μαζί τις σελίδες ενός βιβλίου που μιλάει για τον έρωτα, την απουσία αλλά και τον τρόπο που επιστρέφει κανείς στις ρίζες του, αναζητώντας τις απαντήσεις του σήμερα στις αβεβαιότητες του χθες.
18η εκπομπή
Κυριακή 19 Φεβρουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
«Scream for me Athens»: Μισός αιώνας heavy metal μουσικής, από το Birmingham στην Ελλάδα
Συζητούν ο Κώστας Χρονόπουλος και ο Χρήστος Τριανταφύλλου
Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον διευθυντή του περιοδικού Metal Hammer & Heavy Metal, Κώστα Χρονόπουλο, για την ιστορία της heavy metal μουσικής. Μετρώντας πάνω από μισό αιώνα ζωής, το είδος αυτό γεννήθηκε το 1970 στη Μεγάλη Βρετανία στο πλαίσιο των πειραματισμών της εποχής, και προσέφερε μια εντελώς διαφορετική μουσική και αισθητική προσέγγιση στον ευρύτερο χώρο του rock. Η πολυσυλλεκτικότητα του είδους, η προσαρμοστικότητά του στην υιοθέτηση στοιχείων από άλλα είδη, καθώς και η ενδελεχής ενασχόληση των ακροατών του, συνέβαλαν στη μακροζωία του metal και στην άνθισή του έως σήμερα. Στην Ελλάδα, κάποιες πρώτες κυκλοφορίες κατά τη δικτατορία δεν μπόρεσαν να διαδοθούν ευρύτερα, οπότε η ιστορία του είδους ξεκίνησε ουσιαστικά στη Μεταπολίτευση, στο πλαίσιο της άνθισης ποικίλων νέων πολιτικών, κοινωνικών και πολιτισμικών κινημάτων. Σε αυτό το πλαίσιο, το Metal Hammer, που εμφανίστηκε στη χώρα το 1984 και μετρά ήδη 458 τεύχη, ήταν και είναι ένα από τα βασικά συστατικά της συγκρότησης της ελληνικής metal κοινότητας, αποτελώντας πλέον το μόνο έντυπο περιοδικό που αφορά το συγκεκριμένο μουσικό είδος.
17η εκπομπή
Κυριακή 12 Φεβρουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Η Ιστορία μάς αφορά
Συζητούν ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης και ο Κωστής Καρπόζηλος
Ο Κωστής Καρπόζηλος και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητούν για το φεστιβάλ των ΑΣΚΙ και τις προοπτικές που ανοίγονται για μια ανανεωμένη συζήτηση γύρω από τη δημόσια ιστορία. Η μεγάλη συμμετοχή στο φεστιβάλ πυροδοτεί μια αναδρομή στην ιστορία τους και το ρόλο τους στη διαμόρφωση της σύγχρονης ιστορικής και ιστοριογραφικής συζήτησης.
16η εκπομπή
Κυριακή 5 Φεβρουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Η Ιστορία μάς αφορά! Γιορτάζοντας τα 30ά γενέθλια των ΑΣΚΙ με ένα φεστιβάλ
Συζητούν ο Μάνος Αυγερίδης και ο Χρήστος Τριανταφύλλου
Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον ιστορικό, συνεργάτη των ΑΣΚΙ και συντονιστή του δεκαήμερου Φεστιβάλ Ιστορίας, Μάνο Αυγερίδη. Από την ίδρυσή τους το 1992 μέχρι σήμερα, τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας αποτελούν πολλά πράγματα ταυτόχρονα: πρωτίστως ένα αρχείο, όπου φυλάσσονται εκατομμύρια τεκμήρια για τη σύγχρονη ελληνική πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική ιστορία, με έμφαση στην Αριστερά και στα κοινωνικά κινήματα· έναν ερευνητικό φορέα, όπου εκπονείται υψηλού επιπέδου έρευνα γύρω από ένα ευρύ φάσμα θεμάτων της ιστορίας και της πολιτικής επιστήμης· έναν πολιτιστικό οργανισμό, ο οποίος έχει ως διαρκές διακύβευμα την ανοιχτότητα της γνώσης και τη διάχυσή της στην κοινωνία μέσα από πληθώρα δράσεων. Πάνω σε αυτή τη βάση διεξάγεται στο Φεστιβάλ Ιστορίας των ΑΣΚΙ, από τις 9 έως τις 19 Φεβρουαρίου 2023, με βασική μέριμνα να προβληθεί μια εκδοχή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας όπου τονίζονται τα ανοιχτά ενδεχόμενα, η συμμετοχικότητα, η συμπεριληπτικότητα και η συλλογική δράση. Μέσα από συζητήσεις, εκθέσεις, ιστορικούς περιπάτους, προβολές και εργαστήρια, τα ΑΣΚΙ γιορτάζουν τα 30 χρόνια από την ίδρυσή τους και ταυτόχρονα προτείνουν νέους τρόπους προσέγγισης και ερμηνείας του παρελθόντος, δείχνοντας έμπρακτα ότι, όντως, «η ιστορία μάς αφορά».
15η εκπομπή
Κυριακή 29 Ιανουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Η δεύτερη ζωή της Εθνικής Αντίστασης
Συζητούν η Μάγδα Φυτιλή, η Ελένη Κούκη και η Αγγελική Χριστοδούλου
Η Αγγελική Χριστοδούλου συζητά με τις ιστορικούς Μάγδα Φυτιλή, ερευνήτρια στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο Βαρκελώνης και διδάσκουσα στο ΕΑΠκαι Ελένη Κούκη, συνεργάτρια του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδας και διδάσκουσα στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα Δημόσια Ιστορία του ΕΑΠ, με αφορμή την πρόσφατη έκδοση μαζί με τον ιστορικό και συνεργάτη των ΑΣΚΙ Μάνο Αυγερίδη του βιβλίου τους Η δεύτερη ζωή της Εθνικής Αντίστασης, πρακτικές αναγνώρισης και αποκλεισμού 1944 – 2006 (Θεμέλιο, 2022). Το βιβλίο, καρπός ενός μεγάλου ερευνητικού προγράμματος, εξετάζει τις πρακτικές αναγνώρισης από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια έως και τις σχετικά πρόσφατες νομοθετικές αποφάσεις αναδεικνύοντας τις διαφορετικές ζωές της εθνικής αντίστασης. Οι δύο ιστορικοί αναλύουν στην Ιστορία στο Κόκκινο τη σημασία και τις διαφορετικές διαδικασίες αναγνώρισης της Εθνικής Αντίστασης σε συμβολικό και πρακτικό επίπεδο, τις εντάξεις και τους αποκλεισμούς αλλά και τις ανάλογες εντάσεις και ιδεολογικές φορτίσεις που δημιουργούσε μέσα στο χρόνο το αίτημα της αναγνώρισης.
14η εκπομπή
Κυριακή 22 Ιανουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Το περιοδικό «Τα Ιστορικά»
Συζητούν η Πόπη Πολέμη, ο Νίκος Ποταμιάνος και ο Κωστής Καρπόζηλος
Ο Κωστής Καρπόζηλος συζητά με τους ιστορικούς Πόπη Πολέμη, επιμελήτρια και γραμματέα σύνταξης του περιοδικού, και τον Νίκο Ποταμιάνο, ερευνητή στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Ερευνών του ΙΤΕ, με αφορμή τα 40 χρόνια ζωής και τα 75 τεύχη των Ιστορικών. Το περιοδικό, που βραβεύτηκε από την Ακαδημία τον περασμένο Δεκέμβριο, πρωτοκυκλοφόρησε το 1983 από τον εκδοτικό Οίκο Μέλισσα, με πρωτοβουλία του Σπύρου Ασδραχά, του Φίλιππου Ηλιού και του Βασίλη Παναγιωτόπουλου. Η επέτειος, αλλά και η ψηφιοποίηση των πρώτων 60 τευχών που σχεδιάζεται σύντομα να αναρτηθεί στον ιστότοπο των ΑΣΚΙ καθώς και το αφιέρωμα του τελευταίου τεύχους που τιτλοφορείται «Διάλογος για πρόσφατες ιστορίες της νεότερης Ελλάδας», το οποίο επιμελήθηκαν η Δήμητρα Λαμπροπούλου και ο Νίκος Ποταμιάνος, δίνουν την ευκαιρία στους τρεις ιστορικούς, που μετέχουν όλοι στην επιστημονική επιτροπή των Ιστορικών, να συζητήσουν για τη διαδρομή του περιοδικού και για την ελληνική ιστοριογραφία την οποία εξαρχής Τα Ιστορικά αποσκοπούσαν να ανανεώσουν, και τώρα, επιμένοντας σε μια κριτική επαναπροσέγγιση, φιλοδοξούν να πλουτίσουν.
13η εκπομπή
Κυριακή 15 Ιανουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Η δικτατορία στη Θεσσαλονίκη: αντίσταση και νεολαία
Συζητούν ο Χρίστος Ζαφείρης και η Ελένη Πασχαλούδη
Η Ελένη Πασχαλούδη συνομιλεί αυτή την Κυριακή με τον δημοσιογράφο και συγγραφέα Χρίστο Ζαφείρη. Ο Χρίστος Ζαφείρης δούλεψε επί σειρά ετών εργάστηκε στις εφημερίδες Θεσσαλονίκη, Εγνατία, Βήμα, Νέα και στον Αγγελιοφόρο της Κυριακής. Εργάστηκε επίσης στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο με εκπομπές λόγου και ντοκιμαντέρ. Είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων ιστορικής έρευνας τα οποία επικεντρώνονται στη Θεσσαλονίκη και την ιστορία της. Θέμα της εκπομπής είναι η περίοδος της δικτατορίας κατά την οποία ο Χρίστος Ζαφείρης αρθρογραφούσε στην εφημερίδα Θεσσαλονίκη για φοιτητικά θέματα. Hεπαγγελματική του ιδιότητα και το ανήσυχο πνεύμα του, του επέτρεψαν μοναδικές προσβάσεις στους φοιτητικούς συλλόγους και στους χώρους της νεολαίας. Με οδηγό τη μνήμη και τη εμπειρία του προσκεκλημένου συζητούνται ο ζόφος του καθεστώτος, οι αντιστασιακές οργανώσεις και το φοιτητικό κίνημα. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην κατάληψη του Πολυτεχνείου της Θεσσαλονίκης αλλά και στις συνθήκες που επικράτησαν στην πόλη μετά το πραξικόπημα του Ιωαννίδη και κατά τη διάρκεια των πρώτων ημερών της Μεταπολίτευσης.
12η εκπομπή
Κυριακή 18 Δεκεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
1821, αναζητώντας τον γυναικείο λόγο
Συζητούν ο Δημήτρης Δημητρόπουλος και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συνομιλεί με τον Δημήτρη Δημητρόπουλο, διευθυντή ερευνών στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο του Λόγος γυναικών; Δέκα στιγμιότυπα από τα χρόνια της ελληνικής επανάστασης (Αντίποδες, 2022). Το βιβλίο αφορά δέκα ιστορίες γυναικών που στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης απευθύνονται στις επαναστατικές αρχές υποβάλλοντας κάθε λογής αιτήματα. Οι δυο ιστορικοί συζητούν για αυτές τις ανώνυμες γυναίκες της Επανάστασης, τις αόρατες πρωταγωνίστριές της και αναφέρονται στις ιστορίες τους, επιχειρώντας να ιχνηλατήσουν τη διαδρομή τους σε μια εποχή συγκλονιστικών ανατροπών και μετάβασης από την αυτοκρατορία στο εθνικό κράτος.
11η εκπομπή
Κυριακή 11 Δεκεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Μακεδονικό ζήτημα: από την Οθωμανική αυτοκρατορία στην επικράτεια των βαλκανικών εθνικισμών
Συζητούν ο Τάσος Κωστόπουλος και ο Κωστής Καρπόζηλος
Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον Τάσο Κωστόπουλο (δημοσιογράφο στην Εφημερίδα των Συντακτών και ιστορικό στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών) με αφορμή το βιβλίο του Εθνικά Κόμματα και πρώιμος Μακεδονισμός: η πολιτική και κοινωνική διάσταση της εθνικής διαπάλης στην ύστερη Οθωμανική Αυτοκρατορία (Βιβλιόραμα, 2022).
Μελετώντας τις εθνικές ιστοριογραφίες του 20ου αιώνα γίνεται εύκολα ορατή η διαρκής υπαγωγή της ιστορικής διαδρομής του Μακεδονικού ζητήματος στις εθνικές προτεραιότητες των ανταγωνιστικών βαλκανικών κρατών. Αν ακολουθήσουμε όμως ένα άλλο νήμα, αυτό που επιμένει στην κοινωνική και πολιτική διαμόρφωση των εθνικών ταυτοτήτων στην Οθωμανική Μακεδονία η εικόνα αλλάζει: σχέδια και οραματισμοί για τη διατήρηση, τη μετεξέλιξη ή τη διάλυση της Αυτοκρατορίας διαπλέκονται με κοινωνικές και πολιτικές αναζητήσεις, τον τρόπο κατανόησης του αυτοκρατορικού παρόντος και τη μεγάλη μεταβολή της πρόσδεσης των εθνοτικών ταυτοτήτων σε αντίστοιχα εθνικά κέντρα. Στο έδαφος αυτό, η Οθωμανική Μακεδονία μετατρέπεται σε ένα δυναμικό πεδίο της ανάδυσης και κατασκευής των σύγχρονων εθνικισμών.
10η εκπομπή
Κυριακή 4 Δεκεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Άρνηση στράτευσης: αντιμιλιταρισμός και κοινωνικά κινήματα στη Μεταπολίτευση
Συζητούν ο Μιχάλης Μαραγκάκης και ο Χρήστος Τριανταφύλλου
Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον εκπαιδευτικό και πρωτοπόρο του κινήματος των αντιρρησιών συνείδησης στην Ελλάδα Μιχάλη Μαραγκάκη, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του Άρνηση στράτευσης. Οδοιπορικό για τους αντιρρησίες συνείδησης, 1986-2002 (Εκδόσεις Firebrand, 2022). Μέσα από την προσωπική εμπειρία του Μιχάλη Μαραγκάκη, αλλά και μέσα από τις συμβολές άλλων στο βιβλίο, αναφαίνονται ζητήματα όπως η σχέση της ατομικής δράσης με το κοινωνικό κίνημα, η αντίρρηση συνείδησης ως μια πολιτική πράξη με την ευρεία έννοια, καθώς και οι κινήσεις ανθρώπων και ιδεών σε ελληνικό και παγκόσμιο επίπεδο απέναντι στον μιλιταρισμό και τον κρατικό εξαναγκασμό. Παράλληλα, το κίνημα των αντιρρησιών συνείδησης αποτελεί και έναν φακό μέσα από τον οποίο μπορεί να ιδωθεί συνολικά η Μεταπολίτευση, ως μια περίοδος ζυμώσεων, ανοιχτών ενδεχομένων και ριζοσπαστικών κινημάτων. Ιδίως σήμερα, όπου το πολεμικό λεξιλόγιο επιβάλλεται εκ νέου στην Ευρώπη και όπου ο μιλιταρισμός επανεμφανίζεται με κινήσεις όπως η αύξηση της στρατιωτικής θητείας στην Ελλάδα, μια συζήτηση για το αντιπολεμικό κίνημα και τον αντιμιλιταρισμό αποκτά μια επείγουσα επικαιρότητα.
9η εκπομπή
Κυριακή 27 Νοεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Από τη δικτατορία στην κρίση: Η Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού και η ανανέωση των ιστορικών σπουδών
Συζητούν ο Χρήστος Λούκος, ο Βαγγέλης Σαράφης και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Χρήστο Λούκο, ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης και τον Βαγγέλη Σαράφη, υποψήφιο διδάκτορα Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, με αφορμή τα 50 χρόνια ζωής της Εταιρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού-Μνήμων. Με αφορμή μια από τις μακροβιότερες και σημαντικότερες συσσωματώσεις των Ελλήνων και Ελληνίδων ιστορικών, οι τρεις ιστορικοί συζητούν για τις αλλαγές στην ελληνική ιστοριογραφία από την περίοδο της Μεταπολίτευσης ως σήμερα, επισημαίνοντας τον ρόλο μιας εταιρείας που έθεσε ως πρωταρχικό του στόχο την ανανέωση της ιστορικής σκέψης και γραφής στο πλαίσιο του μεταπολιτευτικού εκδημοκρατισμού της ελληνικής κοινωνίας.
8η εκπομπή
Κυριακή 20 Νοεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Δυναμική αντίσταση: η έκρηξη της ανυπακοής
Συζητούν ο Πολυμέρης Βόγλης και ο Κωστής Καρπόζηλος
Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον Πολυμέρη Βόγλη (καθηγητή Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας) με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο Δυναμική Αντίσταση: υποκειμενικότητα, πολιτική βία και αντιδικτατορικός αγώνας 1967-1974 (Αλεξάνδρεια 2022). Εστιάζοντας στην υποφωτισμένη ιστορία των μορφών της δυναμικής αντίστασης ξεδιπλώνεται ο πολύμορφος και πολυφωνικός κόσμος της εναντίωσης στο δικτατορικό καθεστώς. Οι εκρηκτικοί μηχανισμοί λειτούργησαν ως πεδία έκφρασης της πολιτικής ανυπακοής και της επιθυμίας νέων ανθρώπων και νέων οργανώσεων να αμφισβητήσουν έμπρακτα το τείχος της σιωπής που είχε επιβάλλει το στρατιωτικό καθεστώς. Παρακολουθώντας τους τρόπους που οι ατομικές επιλογές διαπλέκονται με συλλογικές πρωτοβουλίες και συζητώντας το ίχνος αυτής της εμπειρίας στην ατομική και συλλογική μνήμη ξεδιπλώνεται ένας εναλλακτικός κόσμος διασυνδέσεων, αναζητήσεων και μορφών πολιτικοποίησης που διαδραμάτισε κρίσιμο ρόλο τόσο στα χρόνια της χούντας, όσο και στη συνθήκη της μεταπολιτευτικής μετάβασης.
7η εκπομπή
Κυριακή 13 Νοεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Πανδημία και κοινωνική πολιτική: μια παλιά σχέση σε νέα πλαίσια
Συζητούν ο Νίκος Κουραχάνης και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Νίκο Κουραχάνη, επίκουρο καθηγητή Κοινωνικής Πολιτικής & Στέγασης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, αναφορικά με την κοινωνική πολιτική που ακολουθήθηκε για την αντιμετώπιση της πανδημίας σε διεθνές και ελληνικό επίπεδο. Η συζήτηση επικεντρώνεται στις τομές που έφερε η πανδημία και η αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης στην άσκηση της κοινωνικής πολιτικής επισημαίνεται ιδιαίτερα η έννοια της ατομικής ευθύνης στο πλαίσιο ενός αυταρχικού νεοφιλελευθερισμού, ενώ διερευνώνται οι συνέπειες της πανδημίας σε υπάρχοντα κοινωνικά προβλήματα, όπως εκείνα της φτωχοποίησης του πληθυσμού και της αναζήτησης στέγης.
6η εκπομπή
Κυριακή 6 Νοεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα: μια γνωστή-άγνωστη ιστορία
Συζητούν ο Ερβίν Σέχου και ο Μάνος Αυγερίδης
Ο Μάνος Αυγερίδης συνομιλεί με τον Ερβίν Σέχου, μετανάστη πρώτης γενιάς και κοινωνικό επιστήμονα με μακρά εμπειρία στο μεταναστευτικό, υποψήφιο διδάκτορα στο τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και συγγραφέα του βιβλίου Οι απρόσκλητοι φιλοξενούμενοι. Αυτοεθνογραφικές/ιστορικές σημειώσεις για τα τριάντα χρόνια της αλβανικής μετανάστευσης στην Ελλάδα (Ισνάφι, 2021). Η αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα συνέβαλε καθοριστικά στη διαμόρφωση της ελληνικής κοινωνικής πραγματικότητας εδώ και τρεις δεκαετίες. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια οι Αλβανοί μετανάστες συχνά παρουσιάζονται ως παράδειγμα επιτυχούς ενσωμάτωσης σε αντιδιαστολή με τους σύγχρονους προσφυγικούς και μεταναστευτικούς πληθυσμούς. Πόσο γνωρίζουμε όμως ως κοινωνία και πόσο έχουμε μελετήσει ως κοινωνικοί επιστήμονες την εμπειρία των Αλβανών μεταναστών, αντρών και γυναικών, από το 1991 έως σήμερα, τις πρακτικές επιβίωσης και τις επιλογές τους, πέρα από τις στερεοτυπικές αντιλήψεις, αρνητικές ή θετικές, που συχνά επικρατούν στον δημόσιο λόγο;
5η εκπομπή
Κυριακή 30 Οκτωβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Τζαμί στην Αθήνα: σχέδια επί χάρτου και η φοβία του πολιτικού κόστους
Συζητούν ο Δημήτρης Αντωνίου και ο Κωστής Καρπόζηλος
Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον Δημήτρη Αντωνίου (λέκτορα ελληνικών σπουδών στο Columbia University) με αφορμή την επικείμενη έκδοση του βιβλίου του The Mosque that wasn't there: Islam and political cost in modern Greece (University of Pennsylvania Press, 2023) γύρω από τη μακρά ιστορία των σχεδίων για την ανέγερση ενός μουσουλμανικού τεμένους στην Αθήνα. Εκκινώντας από τις πρώτες νομοθετικές παρεμβάσεις στα τέλη του 19ου αιώνα και φτάνοντας μέχρι τα πρόσφατα εγκαίνια του τζαμιού στον Βοτανικό παρακολουθούμε το πώς διαδοχικοί σχεδιασμοί έμεναν μετέωροι υπό τον φόβο των ενδεχόμενων αντιδράσεων. Πόσο πραγματικές ήταν όμως αυτές οι αντιδράσεις; Πώς μετατράπηκε η έννοια του «πολιτικού κόστους» σε έναν λεκτικό αυτοματισμό για την αποφυγή κάθε πρωτοβουλίας που θα οδηγούσε στην ανέγερση του τζαμιού; Η ιστορική και συγχρονική εξέταση του ζητήματος υπογραμμίζει τους κρίκους που συνδέουν το τοπικό επίπεδο με την κεντρική πολιτική, υπενθυμίζει τον πληθωρισμό των σχεδίων και την ευκολία της εγκατάλειψής τους και λειτουργεί εν τέλει ως μία ακτινογραφία του τρόπου λειτουργίας της Δημοκρατίας μας.
4η εκπομπή
Κυριακή 23 Οκτωβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Λούνα: η ιστορίας μιας «αφανούς» Ελληνίδας Εβραίας
Συζητούν η Ρίκα Μπενβενίστε και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με την Ρίκα Μπενβενίστε, καθηγήτρια στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, για την ζωή της Λούνας, μιας Ελληνίδας Εβραίας ράφτρας που έζησε στην προπολεμική Θεσσαλονίκη, μεταφέρθηκε στα γερμανικά στρατόπεδα εξόντωσης από όπου και επέστρεψε για να περάσει την υπόλοιπη ζωή της στην πόλη της. Με αφορμή τη βιογραφία της οι δυο ιστορικοί συζητούν για την προπολεμική Θεσσαλονίκη και την ακμάζουσα εβραϊκή κοινότητά της, την γερμανική κατοχή και την στάση των Ελλήνων χριστιανών απέναντι στην εξόντωση των Εβραίων συμπατριωτών τους, την υποδοχή και την ζωή όσων επέζησαν στα μεταπολεμικά χρόνια, αλλά και την καταγραφή της ιστορίας τους στην επίσημη ιστορική μνήμη.
3η εκπομπή
Κυριακή 16 Οκτωβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Αριστερά και πολιτικό Ισλάμ: από τη σύμπλευση στην αμηχανία
Συζητούν ο Ιχάμπ Σαμπάνα και ο Κωστής Καρπόζηλος
Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον ιστορικό Ιχάμπ Σαμπάνα (διδάκτορα Πανεπιστημίου Πελοποννήσου) για το πώς η ελληνική αριστερά αντιμετώπισε το πολιτικό Ισλάμ και τις επαναστάσεις που άλλαξαν τη μορφή του αραβικού κόσμου. Εκκινώντας από το κοινό φορτίο της αντιιμπεριαλιστικής θέασης του κόσμου αυτό που αναδεικνύεται είναι η μεταβαλλόμενη σχέση ανάμεσα στην αριστερά και στις εξελίξεις στον αραβικό κόσμο. Από τη γοητεία των πρώτων ημερών της ιρανικής επανάστασης μέχρι την πρόσφατη αμηχανία της αριστεράς έναντι της Αραβικής Άνοιξης παρακολουθούμε τον τρόπο που γεωπολιτικές προτεραιότητες, εθνικές ανησυχίες και επιλεκτικές αναγνώσεις οδηγούν συχνά σε προκατασκευασμένα σχήματα και απλουστευτικές αναλύσεις. Η σχέση της αριστεράς με το ριζοσπαστικό φορτίο των κοινωνικών και πολιτικών κινημάτων του αραβικού κόσμου εν τέλει είναι ένας τρόπος να ξανασκεφτούμε γύρω από τις σχέσεις Δύσης και Ανατολής, την βαθιά επιρροή της αποικιοκρατίας, και τον εγκλωβισμό ενός τρόπου σκέψης που αδιαφορεί για το περιεχόμενο, τη συνθετότητα, και τη διαφορετικότητα των κοινωνικών και πολιτικών κινημάτων του αραβικού κόσμου.
2η εκπομπή
Κυριακή 9 Οκτωβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Οι Ζαπατίστας και οι Βολιβιανοί Κοκαλέρος
Συζητούν ο Λεωνίδας Οικονομάκης και η Ελένη Πασχαλούδη
Στη δεύτερη εκπομπή του 10ου κύκλου της Ιστορίας στο Κόκκινο, η Ελένη Πασχαλούδη συζητά με τον Λεωνίδα Οικονομάκη, διδάσκοντα στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, με αφορμή το τελευταίο βιβλίο του που έχει τίτλο Σαν τον Ζαπάτα και τον Τσε; Οι Zapatistas και οι Βολιβιανοί Cocaleros (Ακυβέρνητες Πολιτείες 2020). Στη συζήτηση αναδεικνύονται κυρίως η ταυτότητα των δύο κινημάτων, οι αναλογίες και οι διαφορές τους, αλλά και οι συγκυρίες που καθόρισαν τελικά την πορεία τους. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη διαδικασία μέσα από την οποία τα δύο ιθαγενικά κινήματα επιδίωξαν την κοινωνική αλλαγή.
1η εκπομπή
Κυριακή 2 Οκτωβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5
Από λιποτάκτης αντάρτης. Οι σιωπές της ιστορίας
Συζητούν ο Νίκος Βαφέας και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Στην πρώτη εκπομπή του 10ου κύκλου της Ιστορίας στο Κόκκινο, ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Νίκο Βαφέα για μια από τις μεγάλες σιωπές της ιστοριογραφίας και της συλλογικής μνήμης γύρω από τη Μικρασιατική Καταστροφή, με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο του Από τον λιποτάκτη στον αντάρτη. Η «στάσις των ανυποτάκτων» στη Δυτική Κρήτη (1921-1922) (Αλεξάνδρεια 2022). Έχοντας στο επίκεντρο τη στάση χιλιάδων Κρητών λιποτακτών στο νησί κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας, οι δυο ιστορικοί συζητούν για το φαινόμενο της μαζικής λιποταξίας από τη στράτευση κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία και τις αιτίες του. Αναλύουν, ακόμη, τους λόγους που οδήγησαν στη συγκεκριμένη εξέγερση, συνδέοντάς τους με μια σειρά από τοπικούς και εθνικούς παράγοντες, οι οποίοι έδρασαν στο πλαίσιο της σύγκρουσης βενιζελισμού-αντιβενιζελισμού.
