σε συνεργασία με τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας
Ιστορική επιμέλεια - παρουσίαση: Μάνος Αυγερίδης, Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Γιώργος Νούσης, Χρήστος Τριανταφύλλου, Αναστασία Χαρτοματσίδη
Μουσική επιμέλεια: Νίκος Θεοδωρόπουλος, Ηρώ Κουμεντάκου, Θανάσης Μήνας, Γιάννης Παπακονδύλης
Οργάνωση παραγωγής: Ιωάννα Βόγλη
Από την Κυριακή 19 Ιανουαρίου και κάθε Κυριακή 15:00 - 16:00 το μεσημέρι Στο Κόκκινο 105,5
Όλες οι εκπομπές είναι διαθέσιμες και στο Spotify (https://tinyurl.com/35x488yy)
Πως ξαναδιαβάζουμε το παρελθόν την εποχή της κρίσης; Πως επιστρέφουμε στα ορόσημα με τα οποία οι άνθρωποι σημάδεψαν την ιστορική διαδρομή τους, την ώρα που ένας ολόκληρος κόσμος αλλάζει;
Πως ξαναβλέπουμε τους μύθους και τις πραγματικότητες του χθες με βάση τις νέες βεβαιότητες του σήμερα;
Η Ιστορία στο Κόκκινο επιθυμεί να συνομιλήσει για το χθες με σύγχρονους επιστήμονες και νέες οπτικές. Εστιασμένη κατά κύριο λόγο στον ταραγμένο 20ό αιώνα, την εποχή των άκρων και με αφορμή σημαντικές ιστορικές επετείους επιχειρεί να αναδείξει μια σειρά από άξονες που διέτρεξαν την πρόσφατη ελληνική ιστορία. Ο στόχος είναι να μιλήσουμε για το παρελθόν ξεφεύγοντας από στερεότυπες εικόνες και έτοιμα σχήματα, να επεξεργαστούμε το παρελθόν ώστε να κατανοήσουμε το σήμερα. Η διαδρομή αυτή θα γίνει με τη συνεργασία των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, τόσο στην επιλογή των θεματικών και των συνομιλητών, όσο και με τη χρήση των μοναδικών αρχειακών και έντυπων συλλογών τους για τον 20ό αιώνα.
7η εκπομπή
Κυριακή 16 Μαρτίου, 15:00-16:00 Στο Κόκκινο 105,5
Η δεύτερη ζωή του Ελευθέριου Βενιζέλου: Οικοδομώντας έναν εθνάρχη
Συζητούν ο Γιώργος Νούσης και ο Χρήστος Τριανταφύλλου
Μέσα από ποιες διεργασίες ανακαλείται ένα παρελθόν σε μία δεδομένη ιστορική στιγμή; Ποιες είναι οι στοχεύσεις των δρώντων υποκειμένων που το ανακαλούν, ποιες πτυχές του επιλέγουν να ενσωματώσουν στις αφηγήσεις τους και ποιες αφήνουν εκτός; Τι σημαίνει εν τέλει να μελετά κανείς τη δεύτερη ζωή ενός παρελθόντος; Οι ιστορικοί Γιώργος Νούσης και Χρήστος Τριανταφύλλου συζητούν τα παραπάνω ερωτήματα, διερευνώντας τις πολλαπλές μνημονικές χρήσεις του Ελευθέριου Βενιζέλου μέσα από τις οποίες καθιερώθηκε στο συλλογικό μας φαντασιακό ως «Εθνάρχης». Αφορμή στάθηκε η έκδοση της μελέτης του Χρήστου Τριανταφύλλου, με τίτλο «Η δεύτερη ζωή του Ελευθέριου Βενιζέλου. Οικοδομώντας έναν Εθνάρχη (1936-1967)» (Εκδόσεις Θεμέλιο & Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος»). Αντλώντας από ένα ευρύ και ετερόκλητο σώμα πηγών (τύπος, ιστοριογραφία, τελετουργίες, πολιτικές μνήμης), το βιβλίο του Χρήστου Τριανταφύλλου μελετά τις επικλήσεις των δρώντων υποκειμένων στο πρόσωπο του Ελευθέριου Βενιζέλου, σε μία τριακονταετία που εκτείνεται από τον μεσοπόλεμο έως τη δικτατορία, εξερευνώντας τις διαδικασίες συγκρότησης της ιστορικής του φήμης.
6η εκπομπή
Κυριακή 9 Μαρτίου, 15:00-16:00 Στο Κόκκινο 105,5
Ακροδεξιά και λαϊκισμός: μια συμβιωτική σχέση;
Συζητούν ο Αντώνης Γαλανόπουλος και ο Χρήστος Τριανταφύλλου
Μπορεί η έννοια του λαϊκισμού να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε την άνοδο της ακροδεξιάς; Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον Αντώνη Γαλανόπουλο, διδάκτορα Πολιτικής Επιστήμης και project coordinator στο Ινστιτούτο Έτερον, για την άνοδο μιας ακροδεξιάς νέου τύπου και για τις συνέπειες αυτού του φαινομένου στις σύγχρονες δημοκρατίες. Όπως συμβαίνει συχνά, η κυβερνητική αλλαγή στις ΗΠΑ επηρεάζει το πολιτικό κλίμα σε παγκόσμιο επίπεδο, με τη δεύτερη θητεία του Donald Trump να λειτουργεί σαν καταλύτης για την ενδυνάμωση και τη δημόσια εμφάνιση διάφορων ακροδεξιών κομμάτων. Η νέα ακροδεξιά έχει κι αυτή τις δικές της αποχρώσεις, διαβαθμίσεις και εσωτερικές αντιπαλότητες, όπως αποτυπώνονται στην πληθώρα ανάλογων κομμάτων στο Ευρωκοινοβούλιο. Βασικό ερώτημα είναι, τελικά, τι μπορεί να αντιτάξει η Αριστερά και οι υπόλοιπες προοδευτικές δυνάμεις σε αυτή την επέλαση, με την κοινωνική δικαιοσύνη και τη συμπεριληπτικότητα ως βασικές τους αρχές.
5η εκπομπή
Κυριακή 16 Φεβρουαρίου, 15:00-16:00 Στο Κόκκινο 105,5
Ο ελληνικός κομμουνισμός και τα όρια του έθνους
Συζητούν ο Κωστής Καρπόζηλος και ο Μάνος Αυγερίδης
Ο Μάνος Αυγερίδης συζητά με τον Κωστή Καρπόζηλο για την ιστορία του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του «Ελληνικός Κομμουνισμός. Μια διεθνική ιστορία, 1912-1974» (Αντίποδες, 2024). Τα αστικά κέντρα και τα λιμάνια της ανατολικής και της δυτικής Ευρώπης, οι ελληνικές προσφυγουπόλεις, τα χαρακώματα των επαναστάσεων και των πολέμων, τα στρατόπεδα και νησιά της φυλακής και της εξορίας, εντός και εκτός των εθνικών συνόρων, συνθέτουν τις πολλαπλές γεωγραφίες ενός κόσμου σε διαρκή κίνηση: του κόσμου των ελλήνων κομμουνιστών. Πρωταγωνιστές του, «επαγγελματίες επαναστάτες», εκπατρισμένοι διανοούμενοι, πρόσφυγες και μετανάστες, άνθρωποι που έδρασαν στα πραγματικά και συμβολικά όρια του έθνους, επιχειρώντας το άλμα «από το βασίλειο της ανάγκης» στο «βασίλειο της ελευθερίας». Θύτες και θύματα, συχνά οι ίδιοι σε αυτή τη διαδικασία αλλά κυρίως ενεργά υποκείμενα μιας ιστορίας που καθόρισε τον «σύντομο» 20ό αιώνα και δεν χωράει σε μία εθνική επικράτεια. Μιας διεθνικής ιστορίας.
4η εκπομπή
Κυριακή 9 Φεβρουαρίου, 15:00-16:00 Στο Κόκκινο 105,5
«Νέα Ζωή», Έλληνες Εβραίοι μετά τη Σοά
Συζητούν η Ελένη Μπεζέ και η Αναστασία Χαρτοματσίδη
Η Αναστασία Χαρτοματσίδη συζητά με την Ελένη Μπεζέ, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, για το πρόσφατο βιβλίο της «Νέα Ζωή», Έλληνες Εβραίοι μετά τη Σοά. Ιστορία, μνήμη, ταυτότητα (1944-1955) (Πρόλογος: Ρίκα Μπενβενίστε, Άγρα, 2024). Η συζήτηση εστιάζει στην εμπειρία της επιστροφής των Εβραίων μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, την κατάσταση που αντίκρισαν οι επιζώντες στις κοινότητές τους, τη στάση του ελληνικού κράτους, καθώς και την επιθυμία μετανάστευσης προς την Παλαιστίνη και μετέπειτα στο Ισραήλ. Παράλληλα, ξεδιπλώνονται οι εμπειρίες των αριστερών Εβραίων που συμμετείχαν στην Αντίσταση, των γυναικών και των παιδιών στη διάρκεια του Εμφυλίου και των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων.
3η εκπομπή
Κυριακή 2 Φεβρουαρίου, 15:00-16:00 Στο Κόκκινο 105,5
Από τον Πεσόα στον κόκκινο δάσκαλο. Η ιστορία στο πανί
Συζητούν ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον σκηνοθέτη Στέλιο Χαραλαμπόπουλο, με αφορμή το πρόσφατο ντοκιμαντέρ του Ο κόκκινος δάσκαλος (2024), για την σχέση ιστορίας και κινηματογράφου και για τον τρόπο που ο ίδιος συνομίλησε με το ιστορικό παρελθόν στις ταινίες μυθοπλασίας και στα ντοκιμαντέρ του. Με αφορμή την πρόσφατη ταινία του για τον Νίκο Πλουμπίδη, ο σκηνοθέτης αναφέρεται στους λόγους που τον οδήγησαν στη συγκεκριμένη επιλογή, καθώς και στον τρόπο που χειρίστηκε την κινηματογραφική ανάκληση μιας από τις πιο τραυματικές στιγμές στην ιστορία της ελληνικής Αριστεράς.
2η εκπομπή
Κυριακή 26 Ιανουαρίου, 15:00-16:00 Στο Κόκκινο 105,5
Ανάμεσα στο μιλλέτ και στο έθνος: οι Ρωμιοί της Κωνσταντινούπολης από τον 19ο στον 20ό αιώνα
Συζητούν ο Δημήτρης Καμούζης και ο Χρήστος Τριανταφύλλου
Πώς αντιδρά μια κοινότητα όταν εμπλέκεται στη δίνη των εθνικισμών μιας ολόκληρης γεωγραφικής περιοχής; Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον ερευνητή του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών Δημήτρη Καμούζη για την ελληνική εκδοχή αυτού του ερωτήματος, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου «Έλληνες στην Κωνσταντινούπολη. Εθνικισμός των ελίτ και μειονοτικές πολιτικές (1918-1930)» (Εκδόσεις Εστία). Υπερβαίνοντας την οπτική ότι οι ελληνικές κοινότητες ήταν παθητικοί δέκτες των εξελίξεων και απλώς περίμεναν την ένωση με την Ελλάδα, ο συγγραφέας ξεκινά από τα μέσα του 19ου αιώνα και εξετάζει την κοινότητα των Ρωμιών της Κωνσταντινούπολης, για να φτάσει έως το Ελληνοτουρκικό Σύμφωνο του 1930. Μέσω αυτής της εξωελλαδικής οπτικής, φωτίζονται από διαφορετικές γωνίες μεγάλα γεγονότα όπως το Κίνημα των Νεότουρκών, ο Εθνικός Διχασμός και η Μικρασιατική Καταστροφή και σχετικοποιούνται νομοτέλειες και στερεότυπα. Με αυτή την οπτική αναδεικνύονται εξελίξεις που εμπλουτίζουν την ιστορική γνώση για το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, όπως οι αντιθέσεις των ελίτ εντός της κοινότητας της Κωνσταντινούπολης, η συστράτευση της ηγεσίας της με τον βενιζελισμό και, μετά το 1923, ο εγκλωβισμός της κοινότητας ανάμεσα στους αντίπαλους εθνικισμούς του ελληνικού και του τουρκικού κράτους.
1η εκπομπή
Κυριακή 19 Ιανουαρίου, 15:00-16:00 Στο Κόκκινο 105,5
Πολιτισμικός Ψυχρός Πόλεμος, CCF και Ελλάδα: η ιστορία μιας ματαίωσης
Συζητούν ο Στρατής Μπουρνάζος και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον ιστορικό Στρατή Μπουρνάζο για τον Πολιτισμικό Ψυχρό Πόλεμο στις δεκαετίες του '50 και του '60 και την ιστορία του Congress for Cultural Freedom (CCF). Το CCF ήταν ένας διεθνής οργανισμός που σχεδιάστηκε και χρηματοδοτήθηκε κρυφά από τη CIA, ωστόσο έχαιρε μεγάλης αυτονομίας, συγκέντρωσε πρώτης τάξης Δυτικούς διανοούμενους, προοδευτικούς φιλελεύθερους και σοσιαλιστές, ενώ εξέδωσε κορυφαία έντυπα ιδεών (Der Monat, Encounter, Preuves κ.ά.). Στόχος του CCF υπήρξε, εστιάζοντας στις ιδέες και τον πολιτισμό, να κλονίσει την ισχυρή κομμουνιστική παρουσία στον χώρο αυτό, να αμφισβητήσει συνολικά τη Σοβιετική Ένωση και να προωθήσει τις δυτικές αξίες.
Εξετάζοντας την παρουσία και τη δράση του CCF στην Ελλάδα, οι δυο ιστορικοί συζητούν για τους λόγους για τους οποίους δεν ευοδώθηκαν οι προσπάθειες του CCF στη χώρα μας, συνδέοντάς τους με τα χρόνια της Αντίστασης και την «καχεκτική δημοκρατία». Μιλάνε για την εμπλοκή των Ελλήνων διανοουμένων, για το σπουδαίο περιοδικό «Εποχές», που συνεργάστηκε με το CCF και για τη συστηματική σιωπή που κάλυψε το όλο εγχείρημα. Η ιστορία αυτής της ματαίωσης, μιας συνάντησης άγονης, μπορεί σήμερα, για τους ιστορικούς και τους πολίτες, να είναι εξαιρετικά γόνιμη για την κατανόηση του πολιτικού και διανοητικού τοπίου της σύγχρονης Ελλάδας, ανοίγοντας θέματα όπως: οι αντικρουόμενες εκδοχές του αντικομμουνισμού, οι ποικίλες εκδοχές της προπαγάνδας και της άσκησης ισχύος, οι δυσχέρειες της εκσυγχρονιστικής ιδεολογίας στην Ελλάδα του 1950, τα διλήμματα των φιλελεύθερων διανοούμενων και η σημασία της αυτονόμησης του Κέντρου την εκρηκτική δεκαετία του 1960.
